.:: Xewn nama ::.
www.mewan.tk
خه‌ونامه‌ی کوردی
خوای گه‌وره له قوڕئانی پیرؤزدا ئه‌فه‌رموێ {{وهو الذی یتوفاکم باللیل }}سوره‌تی الانعام"60"لێره‌دا بۆمان ده‌رده‌که‌وێ که نووستن جۆرێکه له جۆره‌کانی مردن هه‌روه‌ها زانایان ئه‌لێن که ژووری نووستن تاریک و بێ ده‌نگ ده‌بێ و پله‌ی گه‌رمایی گیانی ئادهمیزاد و ژووره‌که یه ک سان ده‌بێت و چاو ده‌نوقێ
ده‌ماره‌کا‌نی له‌ش شل ده‌بێته‌وه‌ومێشک هێمن ده‌بێت وحاله‌تی نووستن رووده‌دات وله هه مان کاتیش دا هه‌ستی بزوێنی ده‌ره‌وه‌ی په‌کی دهکهوێ وته‌نها هه‌ستی شاراوه‌ی ناوه‌وه‌ی ده‌ست به‌کار ده‌بێ وخه‌و ده‌بینێ " خه‌و بینین جۆراو جۆره وه‌ک خه‌وی سه‌رپێچی و نائاسایی لێره‌دا مرۆڤ خه‌و ده‌بینێ و خه‌وه‌که‌ی به پێچه‌وانه‌ی کاری رۆژانه‌ی ژیانی ده‌بێت هه‌روه‌ها خه‌وی به دیهاتنی نیاز و مه‌به‌ست وه‌ک بلێ ی له ژیانی ئاسایی دا ناتوانی کارێک ئه‌نجام بدات یان جۆره خواردنێکی تایبه‌تی بخوات به‌ڵام له خه‌ودا ئه‌توانی کاره‌که‌ش ئه‌نجام بده‌ات و خواردنه‌که‌ش بخوات جۆرێکی دیکه ی خه‌و خه‌وی هه‌ستیاری یه یه کێ ئه گه ر لێفه‌که‌ی بو ده‌سه‌ڵات دار ده‌بێت ؛ ئه‌وه‌ی جن بخوازێ ئه‌وه هاوسه‌ره‌که‌ی ئافره‌تێکی خهراب ده‌بێت
خاته سه‌ر ده‌می له خه‌ودا وا ده‌زانێ که دوژمنه‌که‌ی ئه‌ی خنکێنێ هه‌روه‌ها خه‌وی که‌سانی ئیمان دار ئه‌م جۆره خه‌وه مه‌به‌ستی رون و ئاشکرایه و خه‌وی خه‌یال و خه‌وی راسته‌قینه‌ش هه‌یه.
شی کردنه‌وه‌ێ ئه‌م هه‌موو جۆره خه‌وه به پێ ی ئاین و ته‌مه‌ن ده‌گۆردرێ و هه‌روه‌ها ده‌بێ بزاندرێ ئه‌و که‌سه‌ی خه‌وه‌که‌ی بینیوه پیاوه یان ئافره‌ته یان گه‌نجه یان مندال چونکه کردنه‌وه‌ی کۆدی خه‌و پێویستی به‌م زانیاریانه هه‌یه ئه‌مه کورته باسێک بوو ده‌رباره‌ی نووستن و خه‌و بینین ئێستاش چه‌ند ووشه‌یکتان بۆ شی ده‌که‌مه‌وه له‌وانه‌ی که‌زۆر دێته خه‌وتان و شی کردنه‌وه‌که‌ش به گشتی ده‌بێت
باوک :: ئه‌و که‌سه‌ی باوکی له خه‌ودا ببینێ ئه‌گه‌ر هه‌ژاروبێ پاره بێت رزقێکی زۆری بۆ دێت و خۆشی نازانێ له کوێ وه بۆی دێت
شێر ::ده‌سه‌لات دارێکی زالم و زۆرداره و ترسناکه له‌وانه‌شه مردن بێت چونکه‌درنده‌یه ئه‌گه‌ر نه‌خۆش له خه‌ویا بیبینێ چاک ده‌بێته‌وه ئه‌گه‌ربیبینی و لێ ی نه‌ترسی به‌سه‌ر دوژمنه‌که‌ت زال ئه‌بیت ئه‌گه‌ر شێرێک بچێته مالێک و ئه‌و ماله نه‌خۆشی تیا بێت ئه‌و نه‌خۆشه ئهمرێ
له سێداره‌دان ::رزگار بوونه له‌ژێر ده‌ستی وله‌زیندان ئه‌وه‌ی قه‌رزار بێت قه‌رزه‌که‌ی ئه‌داته‌وه له‌وانه‌یه پاره‌یه‌کی زۆریشی ده‌ست که‌وێت هه‌روه‌ها نه‌خۆش چاک ئه‌بێته‌وه له وانه‌شه هه‌ڵگه‌رانه‌وه بێت له ئاین ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌وا سه‌ری بپه‌رێندرێ باوک و دایکی ئه‌مرن
نوێژ کردن ::ته‌واو بوونی په‌یمان به‌دی هاتنی خواست و مه‌به‌سته ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر دهرگا یان له‌سه‌ر جێ ی نووستن نوێژ بکات ئهمرێ به‌لام به گشتی
نوێژ کردن له خه‌ودا رزگار بوونه له به‌ندیخانه‌و به ده‌ست هێنانی رزقه
سێو :: بینینی سێو له خه‌ودا مانای منداله هه‌روه‌ها بۆ سولتان و پاشا مال و مولکیانه بۆ تاجر تجاره‌ته‌که‌یه‌تی بۆ جوتیاریش به‌رو بومی زه‌ویه‌که‌یه‌تی
سێوی شیرین رزقێکی حه‌ڵاڵه سێوی ترش حه‌رامه وه‌رگرتنی سێو له سولتان زۆر باشه ئه‌و که‌سه‌ی له مزگه‌وت سێوێک بۆن بکات ئه‌وه کچێکی خانه‌دانی ده‌ست ده‌که‌وێت و ده‌ی خوازێ
جن: جنۆکه :: فێڵ و فێڵ بازی له کاروباری دونیادا ئه گه‌ر جنێکی زاناو تێ گه‌یشتو ببیندرێ ئه‌وه جیاوازه ؛ ئه‌وه‌ی ببینێ بۆته جن ئه‌وه به هێز ده‌بێت ئه‌وه‌ی ببینێ جن له‌نزیک مالی دا وه‌ستاوون ئه‌و که‌سه زیانێکی زۆری لێ دهکهوێ؛ ئه‌وه‌ی له خه‌ویا جن بچێته ماڵی ئه‌وه دوژمنانی ده‌چنه ماڵی و دزیش زیانی لێ ده‌دات؛ ئه‌و که‌سه‌ی قورئانی پیرۆز بخوێنێ بۆ جنه‌کان یان فێری خوێندنی قۆرئانیان بکات ئه‌و که‌سه له کۆمه‌ڵگه‌دا شکۆدار و ده‌سه‌ڵات دار ده‌بێت ؛ ئه‌وه‌ی جن بخوازێ ئه‌وه هاوسه‌ره‌که‌ی ئافره‌تێکی خهراب ده‌بێت
ئه‌م شی کردنه‌وه‌مان زۆر به کورتی بوو باسی زیاتر هه‌یه ده‌رباره‌ی ئه‌م ووشانه‌ی سه‌ره‌وه و سه‌دان ووشه‌ی تر هه‌روه‌ها ئێمه ئاماده‌ین بۆ کردنه‌وه‌ی کۆدی خه‌وه‌کانتان و شی کردنه‌وه‌ی و وه‌ڵام دانه‌وه‌ی پرسیاره‌کانتان
تا به‌شی داهاتووی خه‌ونامه‌ی کوردی به‌خواتان ئه‌سپێرین
باوکی ره‌نج :::::::
به‌شی ( 2 )
خه‌و ئاوێنه‌یه ئه‌و ئاوێنه‌یه وێنه‌ی شاراوه‌ی ناوه‌وه‌مان و راستی باری گیانی و ده‌رونیمان ئه‌خاته به‌ر چاو هه‌روه‌ها ئه‌ی سه‌لمێنێ که گیانمان روحی تێدایه‌و ئه‌و روحه‌ش له‌بواری ئاین و ژیان دا تیشکی رۆشن که‌ره‌وه‌ی ناوه‌وه‌و ئیلهامی له خوای گه‌وره‌وه وه‌رده‌گرێت خه‌و وێنه‌ی ره‌سه‌نایه‌تی و گه‌وهه‌ری ئاده‌میزاده وخزمه‌تی ره‌وشت و ره‌فتاری مرۆڤایه‌تی ئه‌کات خه‌وی راسته‌قینه‌و چاک له ته‌نگانه‌دا یارمه‌تییمان ئه‌دات و رێگه‌مان رۆشن ئه‌کاته‌وه و توانای زیاترمان پێ ئه‌به‌خشێ بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین به چاکی گیروگرفته‌کانمان چاره‌سه‌ر بکه‌ین.
دوای ئه‌م باسه کورته ده‌رباره‌ی خه‌و بینین چه‌ند ووشه‌یه‌کی ترتان بۆ شی ئه‌که‌مه‌وه هیوا دارم به‌دڵتان بێت:-
ده‌رزی دورمان: دۆزینه‌وه‌ی هاوسه‌ره بۆ ئه وانه‌ی بێ هاوسه‌رن ،ئه‌و که‌سانه‌ی هه‌ژارن ده‌رزی له خه‌وا ببینن پاره‌یان بۆ دێت ،ئه‌و که‌سه‌ی ده‌رزی به ده‌زووه‌وه ببینێ کارو باری باشتر ئه بێت، ئه‌وه‌ی ده‌رزیه‌که‌ی بشکێ کاروباری تێک ئه‌چێت ، ئه‌و که‌سه‌ی ده‌رزی بخوات لای ئه‌و که‌سه‌ی حه‌زی لێ ناکات باسی نهێنیه‌کانی ئه‌کات،ئه‌وه‌ی ده‌رزیه‌ک بکات به گیانی یه‌کێکا ئه‌وه قسه‌ی ناخۆشی پێ ئه‌ڵێ،ئه‌وه‌ی جل و به‌رگ بۆ خه‌لکی بدورێ ئه‌وه ئامۆژگاریان ئه‌کات ئه‌گه‌ر بۆ خۆی بدورێ پاره‌ی ده‌ست ئه‌که‌وێ.
مار: مار له خه‌ودا دوژمنه یان پاره‌یه یان ئافره‌ته یان کوڕه .ئه‌و که‌سه‌ی مار ببینێ و لێ ی نه‌ترسێ ئه‌و که‌سه زۆر ئازاو به‌توانایه ، مار دوژمنێکی پاره داره چونکه ژه هر له خه‌ودا پاره‌یه ، ئه‌گه‌ر یه‌کێک له خه‌ویا ببینێ مار چوه‌ماڵی ئه‌وه له‌لایه‌ن دوژمنه‌که‌یه‌وه هه‌ڵ ئه‌خه‌ڵه‌تێ ئه‌گه‌ر ماره‌که بگرێت و بۆ خۆی بیبات ئه‌وه زۆر به ئاسانی پاره له دوژمنه‌که‌ی وه‌رئه‌گرێ ، ئه‌گه‌ر ماره‌که بکوژێ به‌سه‌ر دوژمنه‌که‌ی زاڵ ئهبێت ئه‌گه‌ر ده‌ستیشی به خوێن بێت ئه‌وه دوژمنه‌که‌ی ئهمرێ وپاره‌ی بۆ ئه‌مێنێته‌وه ، مار پێوه دان باش نی یه مانای زیان لێکه‌وتنه ،فڕینی مار سه‌فه‌ره ، کوشتنی ماری بچوک مانای کوشتنی کورێکی بچکۆله‌یه ، کوشتنی مار به کۆمه‌ڵ له بازاردا مانای جه‌نگ رووده‌دات ودوژمن سه‌رئه‌که‌وێت (له به‌شه‌کانی داهاتوودا زیاتر باسی مارتان بۆ ئه‌که‌م).
ترس : له خه‌ودا هێمنی و ئاسایشه ، هه‌روه‌ها تۆبه کردنه ،ئه‌وه‌ی بترسێ ئه‌وه تۆبه ئه‌کات ، ئه‌وه‌ی بترسێ ناودارو پایه به‌رز ئهبێت ،ئه‌وه‌ی چاوه‌نواڕی ترس بکات ئه‌وه تووشی شه‌ر ئهبێت ،ئه‌وکه‌سه‌ی له خه‌ویا ببینێ ئه‌ترسێ و یه‌کێکیش پێی ئه‌ڵێ مه‌ترسه تۆ نامری و ناتوانی بژیت ئه‌و که‌سه کوێر ئهبێت.
میوان : میوان له خه‌ودا بۆ سک پڕ مژده‌ی له‌دایک بوونی کوڕه ، بۆ خه‌ڵکی تریش مانای ده‌ست که‌وتنی پاره‌یه .
کچ : ئه‌گه‌ر ئافره‌ت له خه‌ویا کچێک ببینێ ئه‌وه دوژمنه‌که‌ی بینیوه ، لهخهودا بینینی کچێکی جوانی نهناسراو مانای مژده‌ی هه‌واڵێکی خۆشه ، کچی نهناسراو له‌کچی ناسراو باشتره ، بینینی کچێک یان ئافره‌تێکی روو گرژ مانای هه‌واڵێکی ناخۆشه ،بینینی کچی جوان له خه‌ودامانای خۆشی و کامه‌رانی وخێر و سه‌رکه‌وتنه ،کچی لاواز مانای هه‌ژاری و ده‌ست کورتی یه ، کچ له خه‌ویا ببێته پیرێژن مانای ئه‌وه‌یه باری ئاینی زۆر باشه ، هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر پیرێژن ببێته کچ مانای ئه‌وه‌یه وه‌ک جاران به‌هێزو به توانا ئهبێت .
ڕۆژ :ته‌واو بوونی شه‌و و هاتنی رۆژ مانای ته‌واو بوونی غه‌م و په‌ژاره‌یه ، هه‌روه‌ها نوێ کردنه‌وه‌ی جل و به‌رگ وهاوسه‌رو منداڵه هه‌روه‌ها مانای رزگار بوونی به‌ندکراو وکردنه‌وه‌ی ده‌رگای خێرو خۆشیه .
ڕووباری هه‌نگوین :مانای قورئانی پیرۆزو زانسته .
ده‌نگی ناو ته‌له‌فۆن : ده‌نگه‌که لهخهودا چۆن له ته‌له‌فۆنه‌وه بۆت هات و بیستت له‌ژیانیش دا وه‌ک خۆی رووئه‌دات ،ئه‌گه‌ر ئاگاداریان کردیته‌وه که کارێکت به‌ده‌سته‌وه‌یه‌و نابێ ئه‌نجامی بده‌یت ئه‌بێ ئه‌و کاره ئه‌نجام نه‌ده‌یت ، یان ئه‌وه‌ی لهخهودا بیستت مژده بوو ئه‌وه مژده‌یه‌کت بۆ دێت.
دیاری :لهخهودا دل خۆشی یه هه‌روه‌ک خوای گه‌وره له قورئانی پیرۆزدا ئه‌فه‌رموێ {{ بل انتم بهدیتکم تفرحون }} سوره‌تی نمل " 36 " هه‌روه‌ها دیاری مانای خۆشه‌ویستی یه ، یان خواز بێنی کردنه ، ئه‌و که‌سه‌ی وه‌ک دیاری قاپێ خورمای بدرێتێ کچه‌که‌ی شوو ئه‌که‌ت .
لێره‌دا کۆتایی به به‌شی دووه‌می خه‌ونامه‌ی کوردی ده‌هێنین تا به‌شی سێ یه‌م به‌خواتان ئه‌سپێرین خواتان له گه‌ڵ .
:::::: باوکی ره‌نج
خه‌ونامه‌ی کوردی
به‌شی ( 3 )
فه‌رمون لهگهڵ چه‌ند ووشه‌یه‌کی دیکه‌ی هه‌ڵبژێردراو له فه‌رهه‌نگی خه‌ونامه‌ی کوردی :
(1) : که‌روێشك : که‌روێشك له خه‌ودا ئافره‌ته ، ئه‌وه‌ی که‌روێشکێکی ده‌ست که‌وێت ئه‌وه ژن دێنێ ، ئه‌گه‌ر که‌روێشکه‌که سه‌ر ببڕێت ئه‌وه ژنه‌که‌ی بۆ نامێنێته‌وه ، هه‌روه‌ها ووتراوه که‌روێشك پیاوێکی ترسنۆکه ، یان ئافره‌تێکی باش نی یه ، ئه‌وه‌ی ههندێ گۆشت و پێستی که‌روێشکی بدرێتێ له ئافره‌تێکه‌وه ههندێ پارهو یارمه‌تی پێ ده‌گات ، ئه‌وه‌ی که‌روێشکێکی بچکۆله‌ی نێره بگرێت کاره‌ساتێکی گه‌وره‌ی به‌سه‌ر دێت.
(2) : شه‌یتان : بینینی شه‌یتان لهخهودا مانای هه‌ڵه‌کردنه ، له یه‌کێ له پیاو چاکانیان پرسی ووتیان ئایا شه‌یتان ده‌نوێ ؟ پیاو چاکه‌که له‌وه‌ڵام دا پێ که‌نی و ووتی ئه‌گه‌ر شه‌یتان بنوێت ئه‌وه به‌چاکی ده‌هه‌سێینه‌وه ، هه‌روه‌ها بینینی شه‌یتان لهخهودا مانای نوێژ نه‌کردن وپاره دزین و گوناه کردنه ، هه‌روه‌ها فێڵ و فێڵ بازی و سحر حه‌سودی و جیابونه‌وه‌ی ژن و مێرده ، شه‌یتان له خه‌ودا پادشایه‌کی زۆردارو کافرو بێ ئیمانه ، ئه‌گه‌ر یهکێك له خه‌ودا ببینێ بۆته شه‌یتان ئه‌و که‌سه کوێر ئه‌بێ یان چاوی تێك ئه‌چێت و باش نابینێ یان له دینه‌که‌ی هه‌ڵده‌گه‌رێته‌وه یان به فێڵ و فێڵ بازی و قۆڵ بڕینه‌وه ههندێ پاره‌ی ده‌ست ئه‌که‌وێ یان ئه‌توانێ دوژمنانی هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنێ ، ئه‌وه‌ی شه‌یتان بکوژێ ئه‌وه فێڵ بازێکی وه‌ك شه‌یتان هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنێ .
(3) : ناو : ئه‌گه‌ر یهکێك لهخهودا ناوی گۆڕاو بوه ناوێکی دیکه هه‌روه‌ك ئه‌و ناوه‌ی له خه‌ودا لێیان نا یان به‌و ناوه‌ی لهخهودا بانگیان کرد به پێی ئه‌وناوه باری ژیانی ئه‌و که‌سه ئه‌گۆردرێ ، ئه‌گه‌ر ناوی ببێته (کامه‌ران ) له خۆشی دا ئه‌ژێ ئه‌گه‌ر ببێته (صالح) ده‌بێته پیاوێکی چاك و خوا ناس ئه‌گه‌ر ببێته ( چیا ) ئه‌وه شکۆمه‌ند ئهبێت ئه‌گه‌ر ببێته (گوڵزار) لای خه‌ڵکی خۆشه‌ویست ئهبێت ، ئه‌گه‌ر لهخهودا ناوی ( شه‌ل و کوێر ) به‌ناوی یه‌کێکه‌وه بنوسێ یان بۆ نمونه ئه‌گه‌ر ناوی ( چالاك ) بێت و به ناوی (چالاکه شه‌ل ) بانگی بکه‌ن له داهاتودا شه‌ل ئهبێت یان به‌ناوی (چالاکه کوێر) بانگی بکه‌ن له‌داهاتودا کوێر ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ناوێکی ناخۆشی لێ ئه‌نێن ئه‌و که‌سه له ژیاندا شه‌رمه‌زارو عه‌یبدار ئهبێت یان توشی نه‌خۆشی ئهبێت ، ناوی خۆش خۆشی و شادی دێنێ .
(4) : باینجان :له کاتی خۆیی دا ده‌ست که‌وتنی خێر و رزقه به هه‌وڵێکی که‌م ، ئه‌گه‌ر کاتی خۆی نه‌بێت باش نی یه ، خواردنی باینجان له خه‌ودا مانای کین ده‌ربڕین و هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنه بۆ راوچیش راوێکی چاك و خێرو خۆشی یه .
(5) :دهرگا : ده‌رگای کراوه ده‌رگای رزقه ، چۆنیه‌تی ده‌رگای ماڵ چۆنیه‌تی ئافره‌ت ده‌رده‌بڕێ ده‌رگای دانه‌خراو یان ده‌رگای کراوه مانای ئه‌وه‌یه ئافره‌ته‌که ژنه‌و به ته‌مه‌نیشه ، ئه‌گه‌ر یهکێك ده‌رگای ماڵێکی له‌ئاسن دروست کراوی داخست ئه‌و که‌سه ژن دێنێ ئه‌گه‌ر ئافره‌تیش بوو شووئه‌کات ، تێكچونی دهرگا مانای تێك چونی باری ژیانی خاوه‌ن خانوه‌که‌یه ، ده‌رچونی دهرگا له جێێ خۆی یان سووتان یان شکانی کاره‌ساته ، ده‌رگای بچووك له ناوه‌راستی ده‌رگای گه‌وره‌دا ببیندرێ باش نی یه چونکه ده‌بێته هۆی بڵاوبونه‌وه‌ی نهێنی ئه‌و ماڵه ، ده‌رگای نوێ و پته‌و جوان زۆر باشه و باری دانیشتوانی ماڵه‌که ده‌رده‌بڕێ ، بازدانی شێر له‌سه‌ر ده‌رگای ماڵ مانای ئه‌وه‌یه چه‌ند پیاوێکی به‌دکار چاویان له ئافره‌تی ئه‌و ماڵه‌یه ، ئه‌و که‌سه‌ی بگه‌ڕێ و ده‌رگای ماڵیان نه‌دۆزێته‌وه ئه وه له دونیادا سه‌ری لێ شێواوه ، ئه‌وه‌ی ده‌رگای زۆری له به‌رده‌م دا بکرێته‌وه کارو باری له ژیان دا چاك ئهبێت ده‌رچون له ژوورێکی ته‌سك و تاریك به رێگه‌ی ده‌رگایه‌که‌وه بۆ گۆره‌پانێکی سه‌وزو فره‌وان مانای رزق و خۆشی و کامه‌رانی یه چونه ژووره‌وه له ده‌رگایه‌کی نهناسراو سه‌رکه‌وتنه به‌سه‌ر دوژمن ، ئه‌گه‌ر یهکێك له ده‌رگایه‌که‌وه ده‌رچێت و سروشتێکی زۆر جوان ببینێ ئه و که‌سه ئهمرێ و ئه‌چێته به‌هه‌شت ئه‌گه‌رله ده‌رگاکه ده‌رچو بۆگه‌نی و تاریکی و ئاگرو دوکه‌ڵی بینی ئه‌وه ئهمرێ و ئه‌چێته دۆزه‌خ .(له داهاتودا زیاتر باسی دهرگا ده‌که‌ین) .
(6):پاقله : پاقله‌ی ته‌ڕ خه‌مه ،پاقله‌ی ووشك پارهو خۆشی یه ، پاقله‌ی سه‌وز رزق و جل و به‌رگ و پاك و خاوێنیه .
(7):گریان :ئه‌گه‌ر گریان ره‌ش پۆشی وله‌خۆدانی لهگهڵ بێت مانای خه‌م وخه‌فه‌ته ، ئه‌گه‌ر یهکێك له ترسی خوا یان به هۆی خوێندنی قورئانی پیرۆز یان به هۆی په‌شیمانی له‌کرده‌وه‌یه‌كی ناڕه‌وا بگریه‌ت ئه‌وه مانای خۆشی و شادی یه و هه‌روه‌ها مانای باران بارین و ته‌مه‌ن درێژی وخوا په‌رستنه .
(8): سامان : بۆ هه‌ژار تێك چوونی باری ژیانه ،هه‌روه‌ها هاوسه‌رو کرده‌وه‌ی چاکه ، سامان بۆ نه‌خۆش گۆڕه که‌یه‌تی .
(9):قه‌سپ : له خه‌ودا رزقه ، خواردنی قه‌سپ له خه‌ودا مانای ده‌ست که‌وتنی پاره‌ی حه‌ڵاڵه وئه‌و رزق و پاره‌یه‌ش کاتی یه و به‌رده‌وام نابێت .
(10): خورما : بینینی خورما له خه‌ودا باران بارینه خواردنیشی ده‌ستکه‌وتێکی حه‌ڵاڵه و به‌ڵام ته‌نها بۆ خۆیه‌تی ، هه‌روه‌ها قورئان خوێندنه ، خورمای شاردراوه پاره‌یکی هه‌ڵگیراوه ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا خه‌رابترین جۆری خورما بخوات ئه‌وه که‌سێکی باش نی یه ، لێکردنه‌وه‌ی خورما له کاتی خۆی دا ئه‌وه ژن هێنانه‌و ئافره‌ته‌که‌ش ده‌وڵه‌مه‌نده ، یان ئه‌و که‌سه بێ هه‌وڵدان پاره‌ی ده‌ست دهکهوێ ، ئه‌توانین بلێین خورما له خه‌ودا زانسته ، ئه‌گه‌ر یهکێك خورمایه‌ك بکاته دوو به‌ش و ناوکه‌که‌ی ده‌ربهێنێ ئه‌و که‌سه کوڕی ئهبێت.(له داهاتودا زیاتر باسی خورما ده‌که‌ین ).
له کۆتایی ئه‌م به‌شه‌دا دووباره‌ی ئه‌که‌مه‌وه که ئێمه ئاماده‌ین وه‌ڵامی هه‌ر پرسیارێکی تایبه‌ت به خه‌و و شی کردنه‌وه‌ی ووشه‌کانی خه‌‌وبده‌ینه‌وه ئه‌توانن به رێگه‌ی ماڵپه‌ڕی نێرگزه‌وه نامه‌کانتان بنێرن و یان په‌یوه‌ندیمان پێوه بکه‌ن ،ئیتر سوپاس .
{{{{{ باوکی ڕهنج }}}}}
خه‌ونامه‌ی کوردی
به‌شی چواره‌م
هاوڕێیهکی ئازیز نامه‌یکی ناردوه‌و تیای دا خه‌وه‌که‌یمان بۆ ئه گێڕێته‌وه‌و و ئه‌ڵێ :
له خه‌وما به‌سواری ئۆتۆمۆبێل (پاص) سه‌فه‌رم ئه‌کرد ، له رێگا پاصه‌که لای داو هه‌موومان چوینه ناو بینایه‌ك ، نه‌م زانی بیناکه چی یه ، به‌ڵام ئه‌ونده‌ی پێ نه‌چو خۆم بینی له‌ریزی نه‌فه‌ره‌کان راوه‌ستاوم و خۆم بۆ نوێژ کردن ئاماده ئه‌که‌م ، نی یه‌تی دوو رکه‌عه‌ت نوێژی جه‌نازه‌م هێناو پێڵاوه‌که‌شم هه‌ر له‌پێ بوو، نوێژه‌که‌م کردو له‌جێی خۆم دانیشتم و خواردنیان هێناو هه‌موومان نانمان خوارد ، حه‌ز ئه‌که‌م بزانم خه‌وه‌که‌م مانای چی یه ؟
ئازیزم سهفهر مانای ده‌ربڕینی ره‌وشتی خه‌ڵکی یه ، ئه‌گه‌ر هه‌ژار بیت ئه‌وه ده‌وله‌مه‌ند ئه‌بیت ،یان له حاله‌تێکه‌وه ئه‌چیته حاڵه‌تێکی تر ، نازانم گه‌رایته‌وه یان نا به‌ڵام گه‌ڕانه‌وه تۆبه کردنه و دوور که‌وتنه‌وه‌یه له گوناه ، ئه‌و بینایه‌ی چویته ژووره‌وه‌و نوێژت تیا کرد ئه‌وه مزگه‌وته تۆو ئه‌وانی تریش که نوێژتان ئه‌کرد هه‌ر که‌سه‌و به پێی هه‌وڵ و کاره‌که‌ی خۆی قازانج ئه‌کات وحه‌ڵاڵ و حه‌رامی خۆتان ئه‌زانن ، نوێژی جه‌نازه له خه‌ودا پاڕانه‌وه‌یه له‌خوا چونکه تۆ که نوێژ ئه‌که‌یت له هه‌ڵسان و دانیشتن واتا له ژماره‌ی ڕه‌کعه‌ت هه ڵه‌ت هه‌یه به‌م جۆره نوێژه‌که‌ت که‌م و کوڕی تیایه هه‌وڵده خۆت چاك که‌یته‌وه ، نان خواردنه‌که‌شت سه‌رکه‌وتنه به‌سه‌ر دوژمنان و رزقێکی حه‌ڵاڵه نازانم چیت خواردوه به‌ڵام خواردنی زۆرو خۆش و به‌تام ته‌مه‌ن درێژی یه ، ئه‌وه‌شمان له‌یاد نه‌چێت به پێڵاوه‌وه نوێژت کردوه ، له هاوسه‌ره‌که‌ت جیا نابیته‌وه هه‌رپێکه‌وه ئه‌مێننه‌وه ، واتا په‌یوه‌ندی نێوان تۆ و هاوسه‌ره‌که‌ت پته‌وه .
ئێستاش چه‌ند ووشه‌یه‌کی دیکه‌تان بۆ شی ئه‌که‌مه‌وه :
(1): ئاوریشم : بینینی ئاوریشم خۆشه‌ویستی یه ، ده‌سه‌ڵات دار یان پاشا جل و به‌رگی ئاوریشم له‌به‌ر کات پایه‌به‌رز ترو گه‌وره‌تر ئهبێت ، مردو ئاوریشمی له‌سه‌ر بێت له‌و دونیایه پایه به‌رزه ،ئاوریشمی زه‌ردو سور نه‌خۆشی یه ، هه‌روه‌ها کرده‌وه‌ی چاکی ئه‌و که‌سانه ده‌رده‌بڕێ که شایه‌سته‌ی ئه‌وه‌ن بچنه به‌هه‌شت ، یان بگه‌نه پله‌و پایه‌ی سه‌رۆکایه‌تی ، ئاوریشم خواستنی ئافره‌تێکی به ئابڕوو به شه‌ڕه‌فه ،هه‌روه‌ها ده‌روازه‌ی ده‌رچونه له خه‌م و خه‌فه‌ت وپه‌ژاره‌وه به‌ره‌و خۆشی و کامه‌رانی .
(2): پیاز :خواردنی پیاز باش نی یه ، ئه‌وه‌ی نه‌خۆش بێت و له خه‌ودا ببینێ پیاز ئه‌خوا ئهمرێ ،ته‌ڕه پیاز هه‌وڵ و کۆشش و کارکردنه بۆ به ده‌ست هێنانی قازانج ،ته‌ڕه پیازی زۆر ته‌ندروستی باش و خه‌م و خه‌فه‌ت و جیابونه‌وه‌یه ، خواردنی پیاز بۆ نه‌خۆش باشه ، ئه توانین بڵێین پیاز پاره‌یه .
(3): هێلکه : هێلکه له ناو قاپ دا بێت ئه‌وه ئافره‌ته ، ئه‌وه‌ی ببینێ مریشکه‌که‌ی هێلکه‌ی کرد کوڕی ئهبێت ، خواردنی هێلکه به کاڵی خواردنی پاره‌ی حه‌رامه یان زینایه یان کاره‌ساتێکی گه‌وره‌یه ، ئه‌و که‌سه‌ی ببینێ هێلکه‌ی به‌ده‌سته‌وه‌یه هاوسه‌ره‌که‌ی وه‌ك مردوی لێ دێت یان ببینێ هاوسه‌ره‌که‌ی هێلکه‌ی کرد کوڕێکی کافرو بێ ئیمانی ئهبێت ، کڕ که‌وتنی مریشك له‌سه‌ر هێلکه‌و له‌پاشان دا ده‌رچونی جوچکه مانای زیندو بونه‌وه‌ی باس و کرده‌وه‌ی مردوێکه ،له‌وانه‌شه ئهوهندهی ژماره‌ی جوچکه‌کان ئه‌و ماڵه منداڵیان ببێت ئه‌و که‌سه‌ی ببینێ هێلکه‌ی زۆری هه یه ئه‌و که‌سه ده‌وڵه‌مه‌نده مه‌ترسی ئه‌وه‌ی لێ ئه‌کرێت له رێ لا بدات ، هێلکه‌ی کوڵاو چاره‌سه‌ر بوونی کاروبارێکی ئاڵۆزاوه و ده‌ست که‌وتنی پاره‌یه و خواردنیشی ژن هێنانه‌و ژنه‌که‌ش ده‌وڵه‌مه‌نده ، ئه‌و که‌سه‌ی هێلکه‌یه‌کی بدرێتێ ئه‌وه کوڕێکی ئهبێت ئه‌گه‌ر هێلکه‌که بشکێ کوڕه‌که‌ی ئهمرێ ،ئه‌وه‌ی تۆکڵی هێلکه بخوات ئه‌وه کفن دزه ، به‌کورتی هێلکه مانای ژن هێنان و منداڵ بون وزێڕو زیو و گۆڕ و کۆکردنه‌وه‌ی پارهو هاتنه‌وه‌ی که‌س و کاره .
(4): خۆشی و شادی : لهخهودا گریانه له‌وانه‌شه کۆتایی خه‌م و خه‌فه‌ت بێت ،ئه‌و که‌سه‌ی ببینێ دڵخۆشه دڵته‌نگ ئهبێت .
(5):ژه‌هر:له خه‌ودا پاره‌یه ، یهکێك ژه‌هر بخوات و گیانی بئاوسێ ئهوهندهی ئاوسانه‌که پاره‌ی بۆ دێت ، ئه‌گه‌ر هیچی لێ نه‌یه‌ت ئه‌وه خه‌م و خه‌فه‌ته ، ژه‌هری کوشنده مانای مردنه ، هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ی ژه‌هر بخوات غه‌مبار ئهبێت ، ئه‌وه‌ی ببینێ ژه‌هرئه‌خوات ته‌مه‌ن درێژ ئهبێت ، ئه‌وه‌ی ژه‌هر بداته خه‌ڵکی تر ئه‌وه زینا ئه‌کات .
(6): منداڵی ساوا :خه‌م و خه‌فه‌ت و ماندو بوونه له په‌روه‌رده کردنی منداڵ ، هه‌ڵگرتنی منداڵێکی ساوا زۆر باشه و ئه‌و که‌سه‌ی هه‌ڵی ئه‌گرێ ئه‌گه‌ر له‌زیندان بێت به‌ڕه‌ڵڵا ئه‌کرێت یان هه‌ژار بێت ده‌وڵه‌مه‌ند ئهبێت ،له دایك بوونی منداڵ له ده‌مه‌وه مانای مردنه .
(7): بوك و زاوا :بینینی بوك و زاوا به رازاوه‌یی خۆشی و شادی یه ، ئه‌وه‌ی ببینێ زاوایه‌و بوکه‌که‌شی دیار نی یه ناویشی نی یه و ناسراویش نی یه ئه‌و که‌سه ئهمرێ یان یهکێك ئه‌کوژێ ، ئه‌گه‌ر بوکه‌که‌شی بینی ئه‌وه به پێی جوانی بوکه‌که‌و مانای ناوی ده‌رگای رزقی لێ ئه کرێته‌وه .
(8):باڵا : کور ت بونه‌وه‌ی باڵای به‌رز له خه‌ودا باش نی یه ، باڵای به‌رز له خه‌ودا فیتنه‌و دوو ڕووی یه ، باڵا له ڕاده‌ی ئاسایی زیاتر به‌رزبێته‌وه و بگاته ئاسمان یان زۆر کورت بێته‌وه‌و ئاسایی نه بێت مانای مردنه ، کورت بونه‌وه‌ی باڵا مانای لاچونه له پله‌و پایه ، باڵای به‌رزی ئاسای مانای به‌دی هاتنی نیازو مه‌به‌سته .
(9):دان که‌وتن : دان که‌وتن له خه‌ودا ته‌مه‌ن درێژی یه ،ئه‌گه‌ریه‌کێك له خه‌ودا بینی هه‌مو دانه‌کانی که‌وت ئه‌و که‌سه زۆر ئه‌ژێ و ته‌مه‌ن درێژ ئهبێت ،ئه‌گه‌ر هه‌مو دانه‌کانی که‌وت نه‌یانی بینیه‌وه نزیکترین که‌س و کاری پێش خۆی ئه‌مرن یان نه‌خۆش ئه‌که‌ون، یهکێك ببینێ دانه‌کانی سه‌ره‌وه‌ی که‌وته ناوده‌ستی ئه‌وه پاره‌ی بۆ دێ ، ئه‌گه‌ر ببینێ که‌وته باوه‌شی ئه‌وه کوڕیان ئه‌بێ ، ئه‌گه‌ر بکه‌وێته سه‌ر زه‌وی ئه‌وه کاره‌ساتی مردنه ،ئه‌وه‌ی قه‌رزار بێت له خه‌ودا دانی بکه‌وێت قه‌رزه‌که‌ی ئه‌داته‌وه ، که‌وتنی دانه‌کانی خواره‌وه غه‌م و په‌ژاره و ئازاره ،که‌وتنی هه‌موو دانه‌کان مانای مردنی هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌یه که له‌و ماڵه‌دا ده‌ژێن ،ئه‌گه‌ر یهکێك دانه‌کانی که‌وت و خۆی هه‌ڵیانی گرته‌وه ،مانای ئه‌وه‌یه منداڵه‌کانی ئه‌مرن ،ئه‌وه‌ی دانی بکه‌وێت و نانی پێ نه‌خورێ ئه‌وه ده‌ست کورت و هه‌ژار ئهبێت ،دان خزم و که‌س و کارمانه دانه‌کانی سه‌ره‌وه پیاوه‌کانن له خزم و که‌س و کاری باوك دانه‌کانی خواره‌وه‌ش ئافره‌تانن له خزم و که‌س و کاری دایك ، هه‌ر دانێك یه کێکه له که‌س وکارمان ،به کورتی دان ته‌مه‌ن درێژی و مردن وپاره‌و ژیان و نهێنی ده‌رده‌بڕێ ،دان جولانه‌وه نه‌خۆشی یه ،دانی دروستکراو له زێڕ باشه به‌ڵام له‌وانه‌شه ماڵ سوتان بێت ،دانی دروستکراو له زیو زیان و زه‌ره‌ره ، درێژ بوونی دان مانای شه‌ڕ و ناکۆکی و ئاژاوه‌ی ناو ماڵه .
تا به‌شی داهاتووی خه‌ونامه به خواتان ئه‌سپێرم خواتان لهگهڵ .
::::::::::::: باوکی ڕهنج :::::::::::::::
خه‌ونامه‌ی کوردی
به‌شی پێنجه‌م
ئه‌م کاته‌تان باش ، پێشه‌کی پێتان ڕائه‌گه‌یه‌نین که ئه‌توانن به ڕێگه‌ی ئه‌م ئیمێله‌ی خواره‌وه په‌یوه‌ندیمان پێوه بکه‌ن ، ئێمه‌ش ئاماده‌ین خه‌وه‌کانتان شی بکه‌ینه‌وه‌و وه‌ڵامی پرسیاره‌کانتانیش بده‌ینه‌وه ، هه‌روه‌ها به‌وپه‌ڕی خۆشحالیه‌وه پێشوازی له ڕه‌خنه‌و بۆچون و تێبینیه‌کانتان ده‌که‌ین و وه‌ڵامتان ئه‌ده‌ینه‌وه ، ئه‌مه‌ش ئیمێله‌که‌یه :
xawnama@hotmail.com
ئه‌مه‌ش شی کردنه‌وه‌ی چه‌ند ووشه‌یه‌کی دیکه‌یه که زۆربه‌تان خه‌وی پێوه ئه‌بینن هیوا دارم جێ ی ره‌زامه‌ندیتان بێت :
(1): لانك : کڕینی لانك یان نوستن لهناو لانك خێرو خۆشی یه و چاکه کردنه هه‌ر وه‌ك خوای گه‌وره له قوڕئانی پیرۆزدا ئه‌فه‌رموێ {{ ومن عمل صالحا فلانفسهم یمهدون}} سوره‌تی روم / 44 ، هه‌روه‌ها لانك بۆ پیاوان غه‌م و خه‌فه‌ت و زیندانه و بۆ کوڕی گه‌نجیش هاوسه‌ره و بۆ ئافره‌تیش کوڕه له‌وانه‌شه گریان و غه‌م و په‌ژاره‌و جێ ی گۆرانی ووتن و سه‌ما و خۆشی بێت ، ههندێ جاریش به مانای داره مه‌یت دێت .
(2): ته‌زبیح : بینینی ته‌زبیح له خه‌ودا مانای ئافره‌تێکی چاکه یان ژیانێکی حه‌ڵاڵه یان سه‌ربازی سود به‌خشه بۆ خاوه‌نی ته‌زبیحه‌که‌و ئه‌وه‌ی به ده‌ستیوه‌یه‌تی .
(3): مژیین : یهکێك له خه‌ودا ببینێ یهکێك ئه‌ی مژێ ئه‌وه پاره‌ی لێ وه‌رئه‌گرێ ، ئه‌گه‌ر سینگی بمژێ پاره له‌ژنه‌که‌ی وه‌ر ئه‌گرێ ، ئه‌گه‌ر لوتی بمژێ پاره له گیرفانی ده‌رئه‌کات یان رانی بمژێ پاره له عه‌شره‌ته‌که‌ی وه‌ر ئه‌گرێ .
(4):صابون : له خه‌ودا پاره‌یه ، ئه‌گه‌ر نه‌خۆش له خه‌ودا به سابون جل و به‌رگی بشوات چاك ئه‌بێته‌وه ، ئه‌وه‌ی سابون له خه‌ودا ببینێ ئه‌گه‌ر قه‌رزار بێت قه‌رزه‌که‌ی ئه‌داته‌وه ، ئه‌گه‌ر دڵ ته‌نگ بێت له دڵ ته‌نگیه‌که‌ی ده‌رده‌چێ و دڵ خۆش و کامه‌ران ئهبێت ،سابون چڵك لا ئه‌بات و چڵکیش غه‌م و خه‌فه‌ته .
(5): کلیل : کلیل له خه‌ودا رزق و یارمه‌تی و کردنه‌وه‌ی ده‌رگای زانسته ، یان منداڵه یان سیخۆر (جاسوس) ،خوای گه‌وره له قوڕئانی پیرۆزدا ئه فه‌رموێ {{نصر من الله و فتح قریب }} سوره‌تی الصف /13 ، واتا به یارمه‌تی خوا سه‌رکه‌وتن و کردنه‌وه نزیکه ،ئه‌و که‌سه‌ی کلیلێکی بێ دانی به‌ده‌سته‌وه بێت زوڵم له منداڵی هه‌تیو یان بێ باوك و دایك ئه‌کات ،کلیلی به‌هه‌شت ده‌وڵه‌مه‌ند بوونه له بواری ئابوری وزانست دا ، هه‌روه‌ها کلیل قه‌بول بوونی دوعاو پاڕانه‌وه‌یه لای خوای گه‌وره ، له‌وانه‌شه کلیل چوونه حه‌ج بێت ،کلیلی ئاسن پیاوێکی به هێزو توانایه ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا بێ کلیل ده‌رگایه‌ك یان قفلێك بکاته‌وه به‌سه‌ر دوژمنه‌که‌یدا زاڵ ئهبێت ، ئه‌گه‌ر به کلیل بیکاته‌وه ئه‌وه‌ی له دڵیه‌تی و ئه‌یه‌وێ به یارمه‌تی خوای گه‌وره بۆی به‌دی دێت ، ئه‌و که‌سه‌ی نه‌توانێ ده‌رگایه‌ك بکاته‌وه ئیش و کاره‌که‌ی ئاڵۆزترو زه‌حمه‌ت تر ئهبێت ، ههندێ جاریش کلیل ته‌رمه و کونی قفڵه‌که یان ده‌رگاکه‌ش گۆڕه .
(6): ئاشت بوونه‌وه : له خه‌ودا دوژمنایه‌تی یه ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا لهگهڵ دوژمنه‌که‌ی ئاشت بێته‌وه ئه‌وه زیاتر دوژمنایه‌تی لهگهڵ دا ده‌کات ، هه‌روه‌ها ئامۆژگاری کردنی یه‌کێکه که له رێ لای داوه و داوای لێ ئه‌کرێت بگه‌ڕێته‌وه سه‌ر ڕێ ی ڕاست .
(7): په‌یمانی شه‌ڕ نه کردن : هه‌سانه‌وه‌و خۆشی و کامه‌رانی و ئاسایش وچاك بونه‌وه‌ی نه‌خۆش و ده‌ست که‌وتی رزقی حه‌ڵاڵ و پاره و ئه‌نجام دانی کرده‌وه‌ی چاکه ، هه‌روه‌ها بۆ کوڕی گه‌نج ژن هێنانه و بۆ کچی گه‌نچ شوکردنه .
(8): وێنه گر : شعر و زانست و ئه‌ندازیاری و دانای یه ، هه‌روه‌ها مه‌ی خواردنه‌وه‌و گوناه و درۆ کردنه لهگهڵ خوای گه‌وره و چونه ناو کاری مه‌ترسی داره .
(9): شه‌پۆڵ : توندو تیژی و ژان و ئازاره ، خوای گه‌وره له قوڕئانی پیرۆزدا ئه فه‌رموێ {{ واذا غشیهم موج کالظلل دعوا الله مخلصین له الدین }}سوره‌تی لقمان/32 واتا که ئه‌که‌ونه ناو شه‌پۆڵه‌وه به دڵێکی پاك له خوای گه‌وره ئه‌پاڕێنه‌وه ، هه‌روه‌ها شه‌پۆڵ مه‌ترسی خنکانی به دواوه‌یه هه‌ر وه‌ك خوای گه‌وره له ئایه‌تێکی تری قوڕئانی پیرۆزدا ئه‌فه‌رموێ {{وحال بینهما الموج فکان من المغرقین }} سوره‌تی هود /43 ،واتا شه‌پۆڵ سه‌رو بنیانی کردو خنکاندیانی ، له‌م دوو ئایه‌ته ده‌رده‌که‌وێ که بینینی شه‌پۆڵ له خه‌ودا باش نی یه .
(10): قوڕگ : ئه‌گه‌ر یهکێك له خه‌ودا ببینێ مووێك یان ده‌زوێك له قوڕگی دێته ده‌ره‌وه نه پچڕێت و بن بڕیش نه‌بێت هه‌ر به‌رده‌وام بێت ئه‌و که‌سه ته‌مه‌ن درێژ ئهبێت یان شه‌ڕو ناکۆکی لهگهڵ سه‌رۆکه‌که‌ی به‌رده‌وام ئهبێت ،ئه‌گه‌ر شالیار واتا وه‌زیر بێت باری زانستی پته‌وتر ئهبێت .
(11): برنج : برنجی کاڵ پاره‌یه‌و به هیلاکی و به خه‌فه‌ت و به زۆر کۆکراوه‌ته‌وه ، برنجی کوڵاویش قازانجه .
(12): ووشه‌ی ئۆف : ووشه‌یه‌کی ناره‌زایی ده‌ربڕینه ، ئه‌وه‌ی لهخهودا بڵێ ئۆف ئه‌و که‌سه سوودی بۆ باوك و دایکی نابێت ،خوای گه‌وره له قوڕئانی پیرۆزدا ئه‌فه‌رموێ {{ولا تقل لهما اف ولا تنهرهما }} سوره‌تی الاسراء / 23 .
(13): شێت بوون : له خه‌ودا سه‌ربه‌رزی وشکۆمه‌ندی وده‌وڵه‌مه‌ندی و خۆشی و کامه‌رانی یه ، ئه‌گه‌ر لهخهودا به‌هۆی ده‌ست لێ وه‌شانه‌وه تێك چێت ئه‌وه پاره به فایز ئه‌داته خه‌ڵکی ، هه‌روه‌ها شێت بوون مانای چوونه به‌هه‌شته یان ده‌سکه‌وتی پاره‌یه‌و زوو خه‌رج ئه‌کرێت ، شێت بوونی منداڵ ده‌وڵه‌مه‌ند بوونی باوکی یه‌تی ، شێت بوونی ئافره‌ت ساڵێکی خۆش و به به‌ره‌که‌ته .
(14): مردن : گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئامانه‌ته یان چاك بوونه‌وه‌ی نه‌خۆشه یان رزگار بوونه له زیندان یان گه‌ڕانه‌وه‌ی که‌سێکی دووره ، هه‌روه‌ها مردن له خه‌ودا ئه‌گه‌ر گریانی له گه‌ڵ دا بێت و ناشتنی له گه‌ڵ دا نه‌بێت که‌م و کوری و خراپه‌کاریه له ئایین و پله و پایه ی به‌رزی دونیایه ، مردنی بێ گریان و بێ ناشتن و بێ ته‌رم ڕووخانی خانوه یان چاو کوێر بوونه یان ته‌مه‌ن درێژی یه ،هه‌روه‌ها مردن له خه‌ودا سه‌فه‌ره یان ده‌ست کورتی یه یان ژن هێنانه چوونکه مردو وه‌ك زاوا ده‌شۆردرێ و بۆنی خۆش ده‌کرێت ، ئه‌وه‌ی بمرێ وته‌رمه‌که‌ی له‌سه‌ر شان هه ڵگیرێ و به‌ڵام نه‌خرێته ژێر خاکه‌وه ئه‌و که‌سه به‌سه‌ر دوژمنانی زاڵ ئهبێت مردن و زیندو بونه‌وه له خه‌ودا ده‌وڵه‌مه‌ند بوونه یان تۆبه کردنه ، مردوێك له خه‌ودا بڵێ من نه مردووم ئه‌و مردوه پله‌و پایه‌ی شه‌هیدی هه‌یه ، ئه‌گه‌ر مردوو نه‌خۆش بێت خوی به‌رپرسیاره له کرده‌وه‌کانی ، مردوه‌کان له گۆڕه‌کانیان ده‌رچن نان و خواردنی خه‌ڵکی بخۆن گرانی ئهبێت ، مردو له خه‌ودا هه‌ر چی بڵێ ڕاسته ، ئه‌گه‌ر مردو پێ بکه‌نێ له‌و دونیایه کاروباری باشه ،ئه‌توانین بڵێین مردن په‌شیمان بوونه‌وه‌یه له گوناهێکی گه‌وره ، ئه‌وه‌ی ببینێ له خه‌ودا مردوه‌و جل وبه‌رگی له‌به‌ر نی یه هه‌ژارو ده‌ست کورت ئهبێت ،مردو له‌سه‌ر فه‌رش و مافور بێت کاروباری دونیای باشه ، مردنی کوڕ له خه‌ودا ڕزگار بوونه له دوژمن ، ئه‌گه‌ر یهکێك له خه‌ودا ببینێ مردو ناشترا ئه‌و که‌سه ئه‌گه‌ر له زیندان دا بێت به‌ره‌ڵڵا ئه‌کرێت ، ئه‌گه‌ر هاوسه‌ری نه‌بێت ئه‌وه ژن دێنێ کچیش بێت شوو ئه‌کات ، نه‌خۆش له خه‌ودا ببینێ ژنی هێناوه ئه‌وه ئهمرێ ،مردن بۆ ئه‌و که‌سانه باشه که ئه‌ترسن یان دڵ ته‌نگن ، مردنی برا مانای مردنی دوژمنه ، ئه‌و که‌سه‌ی ببینێ چه‌ن مردوێێکی له گه‌ڵه ئه‌وه چه‌ند که‌سێکی دوو ڕووی له گه‌ڵه ،هاوڕێیهتی کردنی مردو سه‌فه‌رێکی دوورو درێژه ،ئه‌و که‌سه‌ی خۆی له‌سه‌ر ته‌ختی مردو شۆرین ببینێ له خه‌فه‌ت و قه‌رز رزگاری ئهبێت ،ئه‌گه‌ر مردو لهخهودا زیندو ببێته‌وه باسی ئه‌و مردوه ئه‌کرێت ، دڵ ته‌نگی و دڵ خۆشی و ڕووخۆشی مردو باری ئه‌و دونیایه‌ی تری ده‌رده‌بڕێ ،مردو ده‌م و چاوی ڕه‌ش بێت ئه‌و مردوه به کافری مردوه ، ئه‌گه‌ر یهکێك مردوێك زیندو بکاته‌وه ئه‌وه گاورێك یان جوله‌که‌یه‌ك ئه‌کاته موسڵمان ،مردو چیت بداتێ باشه‌ه چیشت لێ وه‌ر گرێ خه‌راپه ، ماچ کردنی مردوێکی ناسراو ده‌ست که‌وتی پاره‌یه ، ئه‌گه‌ر نه‌خۆشێك مردوێك ماچ کات ئهمرێ ،مردو له زیندو بدات مانای ئه‌وه‌یه زیندوه‌که له دونیادا کرده‌وه‌ی خه‌راپ و ناپه‌سه‌ندی زۆره ، یهکێك ببینێ مردو لێ ی ئه‌دا سهفهر ئه‌کات و به خۆشی ئهگهڕێتهوه ، نوستنی مردو هه‌سانه‌وه‌یه‌تی له‌و دونیایه ، نوستنی زیندو لهگهڵ مردو ته‌مه‌ن درێژیه بۆ زیندوه‌که ، ده‌رچونی مردو له‌گۆڕه‌کانیان مانای به‌ڕه‌ڵڵا کردنی زیندانیه‌کانه ،مردنی باوك و دایك لهخهودا ده‌ست کورتی و هه‌ژاری یه ، مردنی کت وپڕ ده‌وڵه‌مه‌ند بوونی هه‌ژاره ، نوێژ کردن له‌سه‌ر مردو کرده‌وه‌ی ناڕه‌واو ناهه‌قه ،خنکانی مردو لهناو ده‌ریا مانای خنکانیه‌تی له ناو گوناهه‌کانی دا .
تا به‌شی داهاتوی خه‌ونامه به خواتان ئه‌سپێرم خواتان لهگهڵ .
باوکی ڕهنج
خه‌ونامه‌ی کوردی
به‌شی شه‌شه‌م
چه‌ند ووشه‌یه‌کی دیکه‌مان بۆتان هه‌ڵبژاردوه وشی ئه‌که‌ینه‌وه ئومێده‌وارین به دڵتان بێت :
(1): مشك : مشك لهخهودا ئافره‌تێکی ڕه‌وشت خراپه ، یان ئافره‌تێکی نه‌فره‌ت لێ کراوی جوله‌که‌یه ، یان پیاوێکی جوله‌که‌یه یان دزه ، مشکی زۆر رزقه ئه‌وه‌ی له خه‌ودا ببینێ مشکێکی زۆر له ماڵیدایه رزقی فره‌وانترئه‌بێت ،ئه‌گه‌ر مشك له ماڵی ده‌رچێت رزقی که‌م ئه‌بێ ،ئه‌وکه‌سه‌ی ببێته خاوه‌ن مشکێك خزمه‌ت کارێکی ئه‌بێ ،مشکی ڕه‌ش و سپێ مانای شه‌و و ڕۆژه ، مشك ئه‌گه‌ر ڕه‌نگیان وه‌ك یه‌ك بێت ئافره‌تن ،هات و چۆی مشکی ڕه‌ش و سپی ته‌مه‌ن درێژیه سپی ڕۆژه‌و ڕه‌شیش شه‌وه ، هه‌روه‌ها ووتراوه مشك که‌س و کارو منداڵی ناو ماڵن ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا مشکێ بکوژێ به‌سه‌ر ئافره‌تێکی خراپه کار زاڵ ئهبێت ، ئه‌وکه‌سه‌ی به تیر یان به به‌رد له مشکێك بدات ئافره‌تیکێ خراپه کار به نهێنی هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنێ ، بینینی مشکی زۆر له جێیه‌کی لار یان له ناو بیرێك مانای ته‌مه‌ن کورتی یه ، ئه‌و که‌سه‌ی مشکی زۆر له ماڵی دا ببینێ چه‌ند ئافره‌تێك ئه‌چنه ماڵی و ئه‌و ئافره‌تانه بێ سوودن ، وه‌رگرتنی پێستی مشك پاره‌یه‌کی که‌مه له ئافره‌تێکی خراپه‌کار.
(2): میوه : له خه‌ودا ژن هێنانه یان شوو کردنه ، وه‌ك خوای گه‌وره له‌قوڕئانی پیرۆزدا ئه‌فه‌رموێ {{ ان اصحاب الجنة الیوم فی شغل فاکهون. هم وازواجهم فی ظلال علی الارائك متکئون }} سوره‌تی یس// 55 و 56 ، میوه‌ی ته‌ڕ ڕزقێکی کاتی یه چونکه زوو تێك ئه‌چێت ، میوه‌ی ووشك رزقێکی زۆر و هه‌میشه‌ی یه ، میوه بۆ هه‌ژار ده‌وڵه‌مه‌ند بونه و بۆ ده‌وڵه‌مه‌ندیش پاره‌ی زیاتره ، ئه‌وکه‌سه‌ی ببینێ میوه فڕێ ئه‌درێته سه‌ری ئه‌و که‌سه به خێر خوازئه‌ناسرێ و به ناو بانگ ئهبێت .
(3):خه‌ڵوز : له خه‌ودا پیاوێکی ترسناکه ، هه‌روه‌ها ووتراوه پاره‌ی حه‌رامه ،یان رزقێکه له سولتانه‌وه‌یه ،ئه‌و که‌سه‌ی ببینێ خه‌ڵوز ئاگری گرت ئه‌و که‌سه له‌لایه‌ن سولتان یان کاربه‌ده‌سته‌وه تاقی کراوه‌ته‌وه و زوڵمیشی لێ کراوه و به‌زۆر پاره‌ی لێ سه‌ندراوه ، خه‌ڵوز له زستان پاره‌یه ئه‌و که‌سه‌ی خزمه‌ت کارێکی ڕه‌ش پێستی بدرێتێ ئه‌وه چه‌ند کیسه‌یه‌ك خه‌ڵوزی بۆ دێت ، ئه‌و شته‌ی له ناو ئاگر بسوتێ بینینی باش نی یه .
(4): ته‌ڵه : پیاوێکی که‌م ئیمان و ده‌ست بڕو فێڵ بازه ، ئه‌و که‌سه‌ی ته‌ڵه بۆ چۆله‌گه‌یه‌ك دانێته‌وه پیاوێکی گه‌وره هه‌ڵئه‌خه‌ڵه‌تێنێ ، ئه‌گه‌ر ئافره‌ت له خه‌ودا بینی ته‌ڵه دائه‌نێته‌وه که باڵنده‌یه‌ك ئه‌گرێ باڵنده‌که یه‌ك سه‌ر ئه‌فڕێ ،ئه‌و ئافره‌ته حه‌ز ئه‌کات له مێرده‌که‌ی منداڵی بێت به‌ڵام منداڵه‌که له ناو سگی نا چه‌سپێ ودروست نابێ .
(5): چه‌ك : له خه‌ودا سه‌رکه‌وتنه ، یان لاچونی نه‌خۆشی یه ، ئه‌گه‌ر یهکێك له ناو خه‌ڵکێکی زۆری بێ چه‌ك دا چه‌کی هه‌ڵگرتبێ ئه‌و که‌سه به گوێره‌ی چۆنیه‌تی جۆری چه‌که‌که ئه‌بێته سه‌رۆکی ئه‌و خه‌ڵکه ، ئه‌گه‌ر بینی خه‌ڵکی ته‌ماشای ئه‌که‌ن و ئه‌ویش چه‌کی هه‌ڵگرتوه ئه‌و خه‌ڵکه حه‌سودی پێ ئه‌به‌ن ، ئه‌گه‌ر خه‌ڵکه‌که هه‌موویان پیرو به ته‌مه‌ن بوون ئه‌وانه دۆست و هاورێن ،ئه‌گه‌ر گه‌نج بوون ئه‌وانه دوژمنن ، ئه‌وه‌ی ببینێ چه‌کی هه‌ڵگرتوه‌و ئه‌توانێ به‌کاریشی بێنێ نیازو مه‌به‌ستی به‌دی دێت ،چه‌ك بۆ نه‌خۆش مردنه ، له‌وانه‌یه چاك سازی ئایین بێت ،ئه‌گه‌ر ترسی لهگهڵ بێت بۆ نه‌خۆش چاك بونه‌وه‌یه ،ئه‌گه‌ر سه‌فه‌ری کردبێت به سه‌لامه‌تی ئهگهڕێتهوه .
(6): شه‌کر : شه‌کر لهخهودا خۆشی و شادی و چاك بوونه‌وه‌ی نه‌خۆش و نه‌مانی خه‌م و خه‌فه‌ت و به دی هاتنی هیواو ئامانجه ، ئه‌گه‌ر ئافره‌تیش بێت ئافره‌تێکی خانه‌دانه ، ئه‌گه‌ر کوڕیش بێت ئه‌و کوڕه زیره‌ك و داناو زانیاره‌و به‌شداری له به‌هره‌و هونه‌ری خه‌ڵکی دیکه ده‌کات ، ئه‌گه‌ر پاره‌ش بێت پاره‌یه‌کی حه‌ڵاڵه ، شه‌کر له خه‌ودا پاره‌یه ، شه‌کری زۆر ئاژاوه‌یه ، شه‌کر فرۆشتن باش نی یه .
(7): ماسی : ئه‌گه‌ر ژماره‌ی بزانی ئه‌وه ئافره‌ته ، ئه‌گه‌ر ژماره‌ی نه‌زانی ئه‌وه پارهو ده‌ست که‌وته ، نه‌هه‌نگ وه‌زیری پاشایه چونکه ده‌ریا پاشایه و ماسیش سه‌ربازی پاشایه ، گرتنی ماسی یه‌کی گه‌وره خێرو به‌ره‌که‌ته ، ئه‌و ماسی یه‌ی تۆکڵه‌که‌ی نه‌رمه بۆ ئه‌وکه‌سانه باشه که ئه‌یانه‌وێ خه‌ڵکی هه‌ڵ خه‌ڵتێنن ، ماسی باشه بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی نیازی ژن هێنانیان هه‌یه ، ماسی مردو لهناو ده‌ریا باش نی یه چونکه نیازو مه‌به‌ست به دی نایه‌ت ، ماسی له‌سه‌ر جێی خه‌ودا ببیندرێ بۆ نه‌خۆش و بۆ ماسی گر باش نی یه ، ماسی گرتن له ناو ئاوی مه‌ند خه‌م و خه‌فه‌ته ، ماسی خواردن به کاڵی زۆر باشه ،ماسی سوێر واتا به خێ گیروگرفته ، ووتراوه ئه‌گه‌ر ژماره‌ی ماسیه‌کان بگاته چوارئه‌وه ئافره‌ته ئه‌گه‌ر زیاتریش بێت ئه‌وه پارهو ده‌ست که‌وته ، ماسی سوره‌وه کراو به‌دی هاتنی داواکاری یه ، ماسی برژاویش سهفهر کردنه له‌پێناوی زانست و زانیاری زیاتر ،کڕینی ماسی له ماسی گر یان له‌ماسی فرۆش مانای ژن هێنانه ، له وانه‌شه بینینی ماسی غه‌م و خه‌فه‌ت و نه‌خۆشی بێت .
(8): به‌رز بوونه‌وه :هه‌رچه‌ند سه‌رکه‌ویت و به‌رز ببیته‌وه هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ش داده‌به‌زی ، ئه‌گه‌ر یهکێك له خه‌ودا ببینێ به‌رز بۆوه‌و چووه ئاسمان تا گه‌یشته ئه‌ستێره‌کان و له‌پاشاندا بووه ئه‌ستێره له‌وانه‌یه ببێته والی یان سه‌رۆك یان له‌ژیان و مردن دا پله‌و پایه‌ێکی به‌رزی بدرێتێ که شایه‌سته‌یه‌تی ، چونه سه‌ر شاخ غه‌م و په‌ژاره‌یه یان سه‌فه‌ره ، سه‌رکه‌وتن باشه‌و دابه‌زینیش باش نی یه ،
(9): گۆشت : پارچه گۆشت بۆ داهاتوو باش نی یه له وانه‌شه کاره‌ساتێکی ڕابووردو بێت ، هه‌روه‌ها ووتراوه گۆشت رزقێکی خێرایه یان خۆشی و کامه‌رانی یه ، یان ئاشکرا بوونی نهێنی یه ،گۆشتی کوتراو لێدراو به چه‌قۆ بۆ گه‌نج هاوسه‌ره و بۆ ئافره‌تی سك پڕیش کوڕه ، یان تێکه‌ڵ بوونی پاره‌یه لهگهڵ شه‌ریك و ده‌رکه‌وتنی قازانجه ، گۆشتی کوڵاو پاره‌یه گۆشتی کاڵ ئازارو ژان و نه‌خۆشی یه کڕینی گۆشت له قه‌ساب کاره‌ساته ، گۆشتی ناسك وتازه مردنه ، ئه‌و که‌سه‌ی گۆشتی ئادهمیزاد بخوات ئه‌وه باسی ده‌کات ،ئافره‌ت گۆشتی خۆی بخوات زینا ده‌کات ، گۆشتی مانگای لاواز نه‌خۆشی یه ، گۆشتی مار پاره‌یه له دوژمنه‌وه دێت ، گۆشتی شێر پاره‌یه له کار به‌ده‌سته‌وه دێت گۆشتی باڵنده‌ی دڕنده‌وگۆشتی به‌راز پاره‌ی حه‌رامه ،گۆشتی کۆن باس کردنی مردوه ، گۆشتی حوشتر پاره‌یه له پیاوێکی که‌له‌گه‌ت ودوژمنێکی به تواناوه دێت ، هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ی گۆشتی حوشتر بخوات له کاربه‌ده‌سته‌وه پاره‌ی بۆ دێت ، هه‌روه‌ها گۆشتی مانگا ماندوبوون و بێ ئیش وکاریه ، ئاسکه‌ی سه‌ربڕاو ئه‌گه‌ر پیسته‌که‌ی لێ کرابێته‌وه‌و گۆشته‌که‌ی پارچه پارچه کرابێت مانای چاوپێکه‌وتنه به که‌سێکی نهناسراو ، ئه‌گه‌ر گۆشتی ئاسکه‌که پارچه پارچه نه‌کرابێ کاره‌ساته ، ئه‌گه‌ر ئاژه‌ڵی سه‌ربڕاو قه‌ڵه‌و بێت ده‌سکه‌وتی پاره‌یه ، خواردنی گۆشتی کاڵ باشه به‌ڵام ته‌نها بینینی باش نی یه ، خواردنی گۆشتی کوڵاو پاره‌یه ، ئه‌گه‌ر لای شێخێك بیخۆیت شکۆمه‌ند و پایه به‌رز ئه‌بیت ، گۆشتی برژاو رزگاربوونه له مه‌ترسی ، گۆشتی مریشك پاره‌یه له ئافره‌تێکه‌وه دێت ، گۆشت هێمن بوونه‌وه‌یه بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی توڕه‌ن ، چاك بونه‌وه‌ی یه بۆ نه‌خۆش و لاچون و نه‌مانی خه‌م و خه‌فه‌ته ، گۆشتی باڵنده باشه له‌وانه‌یه به‌هه‌شت بێت وه‌ك خوای گه‌وره له قوڕئانی پیرۆزدا ئه‌فه‌رموێ {{ وفاکهة مما یتخیرون ، ولحم طیر مما یشتهون }} سوره‌تی الواقعة // 21 ، گۆشتی ماسی رزقێکی خێراو حه‌ڵاڵه ، گۆشتی ئادهمیزاد سه‌رکه‌وتنه به‌سه‌ر دوژمن ، خوێن و گۆشتی نهناسراو و ئاژاوه‌یه ، ئه‌وکه‌سه‌ی گۆشتی زیادی خۆی بخوات ئه‌وه قازانجه‌که‌ی ئهخوات و سه‌رمایه‌که‌ی بۆ ئه‌مێنێته‌وه ، گۆشتی کوڵاو بۆ هه‌ژار پارهو ده‌وڵه‌مه‌ند بوونه .
(10): تاریکی : لهخهودا ڕێ وون کردن و سه‌رسووڕمانه ، ئه‌گه‌ر یهکێك کافر بێت و له خه‌ودا ببینێ چوه ڕۆشنایی ئه‌و که‌سه ئه‌بێ به موسڵمان ، یان تۆبه ئه‌کات و ڕێگه‌ی ڕاست ئه‌گرێته به‌ر ، ئه‌گه‌ر له‌زیندان دا بێت به‌ڕه‌ڵڵا ئه‌کرێت ،تاریکی مانای زوڵمه ، کێ بچێته تاریکی ئه‌و که‌سه‌زوڵم ئه‌کات ، ئه‌وه‌ی تاریکی ببینێ زو‌ڵمی لێ ئه‌کرێ له‌وانه‌یه تاریکی مانای تاریکی دڵ و چاو بێت .
تا به‌شی داهاتو هه‌ر شاد و به‌خته‌وه‌ر بن .
باوکی ڕهنج //
12.02.2008
خه‌ونامه‌ی کوردی
به‌شی حه‌وته‌م
له‌م به‌شه‌دا چه‌ند ووشه‌یه‌کی دیکه‌تان بۆ شی ئه‌که‌مه‌وه :
(1): گۆڕ :: گۆڕ لهخهودا زیندانه ، زیندانیش گۆڕه ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا ببینێ به زیندویی له ناو گۆڕ دانیشتوه ئه‌و که‌سه دست گیر ئه‌کرێت و زیندانی ئه‌کرێت ،دروست کردنی گۆڕ لهخهودا مانای ئاوه‌دان کردنه‌وه‌ی خانوه ، گۆڕهه‌ڵکه‌ندن له لایه‌ن بێ هاوسه‌ران ژن هێنانه یان شو کردنه ، گۆڕهه‌ڵکه‌ندن له شوێنێکی بێ دیوه‌ردا مانای دونیای داهاتوه ، چونه ناو گۆڕه‌که‌ش مردنه ،گۆڕی ناسراو کارێکی ڕه‌وایه و گۆڕی نه‌ناسراویش کارێکی ناڕه‌وایه ، گۆڕ هه‌ڵکه‌ندن له سه‌ربان ته‌مه‌ن درێژی یه ،ئه‌وه‌ی سه‌ردانی گۆڕستان بکات سه‌ردانی که‌سێکی به‌ند کراو ئه‌کات ، له خه‌ودا باران ببارێته سه‌ر گۆڕ ئه‌وه ڕه‌حمه‌تی خوای گه‌وره‌یه ، تێك دانی گۆڕێکی به تاڵ مانای چاك بونه‌وه‌ی نه‌خۆشه یان ته‌مه‌ن درێژی یه ،ئه‌و که‌سه‌ی به زیندویی له ناو گۆڕێك دا بنێژرێ کارو باری تێك ئه‌چێت ، هه‌ڵکه‌ندنی گۆڕێك وپشکنین و گه‌ڕان به‌دوای ته‌رمه‌که مانای په‌یڕه‌و کردنی رێبازی ئه‌و مردوه‌یه ئه‌گه‌ر مردوه‌که زانا بوبێت ئه‌ویش زانا ئهبێت ئه‌گه‌ر مردوه‌که ده‌وڵه‌مه‌ند بوبێت ئه‌ویش ده‌وڵه‌مه‌ند ئهبێت .
(2): ماچ :: له خه‌ودا ماچ کردن زاڵ بوونه به‌سه‌ر دوژمن ، ماچ کردنی پیاو به‌دی هاتنی ئاواته ، ماچ کردنی منداڵێکی ساوا یان بچکۆله مانای په‌یوه‌نی پته‌وه له گه‌ڵ باوکی ئه‌و منداڵه ، ماچ کردنی ئافره‌ت مانای هاوڕێیهتی و دۆستایه‌تی کردنه لهگهڵ هاوسه‌ری ئه‌و ئافره‌ته ، ئه‌گه‌ر پیاوێکی ئاینی یه‌کێکی جوان ماچ کات مانای قوڕئان خوێندنه ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ خوای گه‌وره ماچی ئه‌کات ئه‌و که‌سه پیاو چاکه و خوای گه‌وره ڕازی یه له کرده‌وه‌کانی ، مردو ماچ که‌یت یان مردو ماچت کات هه‌ردوکی ده‌سکه‌وتی پاره‌یه .
(3): بیبه‌ر :: ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا بیبه‌ر بخوات ژه‌هری ئه‌درێتێ یان کرده‌وه‌یه‌کی ناپه‌سه‌ند ئه‌کات ، هه‌روه‌ها ووتراوه ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا بیبه‌ر بخوات ئیش و کارێکی زۆر ئه‌کات و ماندو ئهبێت و پاره‌ی ده‌ست ئه‌که‌وێ ، بیبه‌ری زۆر ئه‌گه‌ر نه‌خورێ پاره‌یه ئه‌گه‌ر بخورێ غه‌م و خه‌فه‌ته چونکه قوڕگ ئه‌سوتێنێ .
(4): هه‌ور :: بینینی هه‌ور له خه‌ودا مانای سه‌فه‌ره به ڕێگه‌ی ده‌ریاوه ، هه‌روه‌ها سه‌رکه‌وتنی ئیمان دارو مردنی نه‌خۆشه ، ئه‌و که‌سه‌ی بچێته سه‌ر هه‌ور ئه‌گه‌ر نه‌خۆش نه‌بێت سهفهر ئه‌کات ئه‌گه‌ر بێ هاوسه‌ر بێت زه‌ماوه‌ند ئه‌کات .
(5): ترێ :: ترێ لهخهودا رزقێکی باش و هه‌میشه‌ی یه ، ئه‌گه‌ر له‌کاتی خۆی دا نه‌بێت رزقێکی حه‌رامه و له پیش کاتی ده‌ست نیشان کراو ئه‌گاته ده‌ستی ، ترێ ی ڕه‌ش رزقێکی کاتی یه ، ئه‌گه‌ر له‌کاتی خۆی دا بێت غه‌م و خه‌فه‌ته ئه‌گه‌ر له کاتی خۆی دا نه بێت نه‌خۆشی یه ، ترێ ی هه‌ڵواسراو به داره‌وه ترسه ، ئه‌و که‌سه‌ی له ده‌رگای ده‌سه‌ڵات دار یان سوڵتان ترێ وه‌ر بگرێت لێ ی ئه‌درێ ، ترێ ی سپی زۆر باشه به تایبه‌تی بۆ نه‌خۆش ، خواردنی ترێ لهخهودا مانای مه‌ی خواردنه‌وه‌یه مه‌ی خواردنه‌وه ش لهخهودا مانای ترێ خواردنه .
(6): کوێر بوون :: کوێر بوون لهخهودا مانای لا دانه له‌ڕێ ێ ڕاست و له‌ئایین ، هه‌روه‌ها کوێر بوون ده‌وڵه‌مه‌ند بوونه ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا ببینێ کوێر بووه قوڕئانی له‌بیر ئه‌چێته‌وه ، یهکێك ببینێ ئاده‌میزادێك کوێری کرد ئه‌و ئاده‌میزاده‌ی لێ وون ئه‌بێ ، کوێر بوونی بێ ئیمان گۆڕینی بیرو باوه‌ڕیه‌تی ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا ببینێ هه‌ردو چاوی کوێر بوو په‌یوه‌ندی به خوای گه‌وره‌وه لاواز ئهبێت ، ئه‌گه‌ر ده‌وله‌مه‌ند بێت پاره‌ی نامێنێ و ده‌ست کورت ئهبێت ، ئه‌گه‌ر ده‌ست کورت و هه‌ژاریش بێت باری ئه‌گۆڕدرێ و ده‌وڵه‌مه‌ند ئهبێت ، ئه‌گه‌ر ئاواره له خه‌ودا کوێر بێت ناگه‌ڕێته‌وه وڵاته‌که‌ی . (7): ڵاڵ بوون :: له خه‌ودا خراپه‌کاری و به‌دکاری یه له ئایین دا ، کێ له خه‌ودا ڵاڵ بێت جوێن به پیاو چاکان ئه‌دات ، یان ئاده‌میزادێکی به‌د کاره ، که‌ڕ بوونیش نه‌زانی و نه‌فامی یه ، ڵاڵ بوون بۆ ئافره‌ت باشه ، ئه‌وه‌ی له خه‌ودا زمانی بگیرێ رزقی فره‌وانتر ئهبێت و به‌سه‌ر دوژمنانی دا زاڵ ئهبێت .
(8): وێران بوون یان ڕوخان یان کاول بوون :: له خه‌ودا جیابوونه‌وه‌و مردنی که‌س و کاره ، وێران بوونی شارمانای مردنی ده‌سه‌ڵات دار یان گه‌وره‌ی شاره‌که‌یه هه‌روه‌ها مردنی ده‌سه‌ڵات دار یان گه‌وره‌ی شار مانای وێران بوونی شاره ، ئه‌و که‌سه‌ی خۆی له ناو که‌لاوه‌دا ببینێ چاره‌نوسی له گه‌ڵ میلله‌تێك دا ئهبێت ناتوانێ له‌گه‌ڵیان دا بژێ ، ئه‌و که‌سه‌ی ببینێ شارێك به هۆی بوومه‌له‌رزه‌وه وێران بوو ئه‌و که‌سه حوکمی کوشتنی یهکێك ئه‌دات ، ئه‌گه‌ر گوندێکی ئاوه‌دان کراوه وێران بێت و کێلگه‌کانی کشت و کاڵی په‌کیان بکه‌وێت کاره‌ساتێك ڕووئه‌دات ، ئه‌گه‌ر گوندێك به ئاوه‌دانی و به ڕێك و پێکی ببیندرێ مانای ئه‌وه‌یه دانیشتوانی گونده‌که ئیمان دارن ، ڕوخانی دیواری خانو به هۆی لافاو مانای مردنی ئافره‌تێکه ، ئه‌وه‌ی ببینێ خانوه‌که‌ی ڕوخایه سه‌ری ئه‌گه‌ر تۆزو خۆڵی له گه‌ڵ دا بێت ئه‌وه سورێژه‌یه ئه‌گه‌ر هیچی له گه‌ڵ دا نه‌بێت کاره‌ساته ، ئاوه‌دان کردنه‌وه‌ی خانوی ڕوخاو بۆ ئایین و بۆ ژیان باشه ، ڕوخانی خانو به هۆی باو هه‌وا مانای یهکێك به ده‌ستی کاربه‌ده‌ستێکی زۆردار ئهمرێ ،ڕوخاندی خانو یان بیناێێکی کۆن غه‌م و خه‌فه‌ته ، ئه‌گه‌ر ئافره‌ت لهخهودا ببینێ خانوه‌که‌ی ڕوخا هاوسه‌ره‌که‌ی ئهمرێ ، هه‌موو جۆره شکان و وێران بوون و روخانی خانو و دیوار کاره‌ساته ، ده‌سه‌ڵات دار ئه‌گه‌ر ببینێ خانوه‌که‌ی ڕوخا له‌سه‌ر کورسی حوکم لا ئه‌بردرێ .
(9): مه‌ڕ ::مه‌ڕ له خه‌ودا کوڕێکه ئامۆژگاری یه‌کانی دایك و باوکی په‌یڕه‌و ئه‌کات ، ئه‌و که‌سه‌ی هاوسه‌ره‌که‌ی دوگیان بێت و مه‌ڕی بدرێتێ کوڕیان ئه بێت ، ئه‌و که‌سه‌ی مه‌ڕێك سه‌رببڕێت کوڕی خۆی یان کوڕی یهکێك له خزمه‌کانی ئهمرێ .
(10):که‌وتنه ناو ئاو :: ئه‌وه‌ی له خه‌ودا بکه‌وێته ناو ئاوێکی قول و دابه‌زێته خواره‌وه‌و نه‌گاته بن ئاو ئه‌و که‌سه زۆر ئه‌ژێ و زۆر ئه‌بینێ چونکه ده‌ریا دونیایه ، هه‌روه‌ها ووتراوه که‌وتنه ناو ئاو خێرو خۆشی دێنێ .
(11):پرچ یان قژ :: له خه‌ودا پارهو ته‌مه‌ن درێژی یه ، درێژ بوونی قژی سه‌ر مانای ته‌مه‌ن درێژی یه به تایبه‌تی بۆ ئافره‌ت ، که‌زی قه‌رزه ، لابردنی توکی سمێڵ و بن هه‌نگڵ نه‌مانی قه‌رزه یان نه‌مانی غه‌م و خه‌فه‌ته ،هه‌روه‌ها که‌زی به مانای پاره کۆکردنه‌وه‌ش دێت ، ده‌رچونی توك له جێ ی نا ئاسایی باش نی یه ، سه‌رتاشین له‌کاتی حه‌ج دا هێمنی و ئاسایشه ، درێژ بوونی قژی سه‌رباز مانای باش بوون و زیاد بوونی چه‌که‌که‌یه‌تی ، ئه‌و که‌سه‌ی ببینێ قژی وه‌ك پرچی ئه‌سپه ئه‌گه‌ر دز بێت ئه‌گیرێ یان قژی وه‌ك توکی به‌رازی لێ بێت توشی غه‌م و په‌ژاره ئهبێت ،غه‌مبار پرچی درێژ بێت غه‌مه‌که‌ی زیاد ئه‌کات و غه‌مبار تر ئه‌بێ ، یهکێك دڵخۆش و کامه‌ران بێت و له خه‌ودا ببینێ قژی درێژ بووه زیاتر دڵخۆش و کامه‌ران ئهبێت ، ئافره‌ت پرچی ڕه‌ش بێت هاوسه‌ره‌که‌ی خۆشی ئه‌وێ ، ئافره‌ت سه‌رپۆشه‌که‌ی لادات هاوسه‌ره‌که‌ی لێ دوور ئه‌که‌وێته‌وه ، ئه‌گه‌ر به‌رده‌وام ببینێ سه‌ری ڕووته هاوسه‌ره‌که‌ی بۆ ناگه‌ڕێته‌وه ، ئه‌گه‌ر هاوسه‌ریشی نه‌بێت تا مردن شو ناکات ، درێژ بوونی توکی بن هه‌نگڵ مانای به‌دی هاتنی نیازو مه‌به‌ست و ئایین پاکی یه ، ئه‌گه‌ر ئه‌سپێ ی تیا بێت ئه‌وه منداڵه ، ڕوتانه‌وه و که‌م بونه‌وه‌ی توکی سه‌ر باش نی یه ، توك لابردن کاره‌ساته ، قژ چه‌ور کردن به ڕۆن جوانی یه ، ده‌رچونی توك له ناو ده‌ست زۆر باشه ، ئه‌توانین بڵێین قژی سه ر که‌س و کارو هاوسه‌رو کشت وکاڵ و پاره‌یه ، که‌زی ئافره‌ت پاره کۆ کردنه‌وه‌یه ، ده‌رهێنانی ئه‌سپێ له ناو قژی سه‌ر مانای ده‌رکردنی به‌د کارانه له ناوچه‌که ، پرچی جوان کرده‌وه‌ی چاك ده‌رده‌بڕێ ، ئافره‌تی نه‌خۆش له خه‌ودا که‌زی بۆ بکرێت ئهمرێ ، پرچی پیاو جوانی و پاره‌ی هه‌میشه‌ی یه ، سپی بوونی توکی گیان بۆ ده‌وڵه‌مه‌ند زه‌ره‌رو زیانه ،ئافره‌ت ببینێ پرچی ڕه‌ش بووه به پاره‌ی هاوسه‌ره‌که‌ی ده‌وڵه‌مه‌ند ئهبێت .
تا به‌شی داهاتوو خواتان لهگهڵ .
باوکی ڕهنج ::
2008-02-29
خه‌ونامه‌ی کوردی
به‌شی هه‌شته‌م
(1): هه‌سانه‌وه :: هه‌سانه‌وه له‌پاش ماندو بوون و هه‌ژاری و ده‌ست کورتی ده‌وڵه‌مه‌ند بوونه ، هه‌سانه‌وه له خه‌ودا بۆ نه‌خۆش مردنه ، له‌وانه‌یه گیروگرفتیش بێت .
(2): به‌هار :: لهخهودا پاره‌یه ، یان کوڕێکی ته‌مه‌ن کورته ، یان ئافره‌تێکه هاوسه‌ریه‌تی که‌م ئه‌خاێنێ ، یان ده‌سه‌ڵاتێکه‌و بۆ ماوه‌یکی که‌م به‌رده‌وام ئهبێت ، به گشتی ئه‌توانین بڵێین به‌هار خۆشی و شادی و کامه‌رانیکی که‌م خایانه و زۆر زوو له ناو ئه‌چێ و نامێنێ .
(3): مافور یان فه‌رش :: له خه‌ودا ئافره‌تێکی ڕه‌وشت پاکه یان پله‌و پایه‌ی به‌رزی ئایینه .
(4): دابه‌زین یان که‌وتن ::ئه‌گه‌ر له‌سه‌ره‌وه بۆ خواره‌وه بێت مانای ئه‌وه‌یه بارو دۆخ له باشه‌وه به‌ره‌و خهراب ئه‌چیت ، یان له‌ئافره‌تێکه‌وه بۆ ئافره‌تێکی تر یان له پیشه‌یه‌که‌وه بۆ پیشه‌یه‌کی تر یان له وڵاتێکه‌وه بۆ وڵاتێکی تریان له مه‌زهه‌بێکه‌وه بۆ مه‌زهه‌بێکی ترئه‌گۆڕدرێ ، ئه‌گه‌ر خواردنێکی خۆش یان پیاو چاکێك دابه‌زێته خواره‌وه مانای ئه‌وه‌یه بارو دۆخ به‌ره‌و باشی ئه‌چێت دابه‌زین بۆناو که‌لاوه‌یه‌ك یان بۆ لای ئاژه‌ڵێکی دڕنده باش نی یه ، ئه‌و که‌سه‌ی له سه‌ربان بکه‌وێته خواره‌وه‌و ده‌ست و قاچی بشکێ خۆی یان ماڵ و موڵکی یان هاوڕێیهکی زه‌ره‌ریان لێ ئه‌که‌وێت.
(5): پۆلیس :: له خه‌ودا پادشای ڕوح کێشانه ، یان غه‌م و خه‌فه‌ته ، پۆلیس لهگهڵ هاوڕێکانی بێت ترس و خه‌فه‌ت و ئازارو مه‌ترسی یه ، هه‌روه‌ها ووتراوه پۆلیس ده‌سه‌ڵات دارێکی شه‌ڕ خواز و فێڵ بازه .
(6): ئه‌ستێره :: له خه‌ودا مه‌زنترین و به‌شه‌ڕه‌ف ترین که‌سه ، ئه‌و که‌سه‌ی له ماڵی خۆی دا ئه‌ستێره‌ی گه‌شاوه ببینێ چه‌ند سه‌رۆك و پێشه‌وا له ماڵی دا کۆده‌بنه‌وه ،ئه‌گه‌ر ئه‌ستێره‌کان گه‌شاوه نه‌بوون ئه‌و سه‌رۆك و پێشه‌وایانه بۆ کاره‌سات کۆده‌بنه‌وه ، که‌وتنی ئه‌ستێره له ئاسمانه‌وه بۆ خواره‌وه مانای ئه‌وه‌یه له‌و جێ یه دا پێشه‌وایه‌ك کاره‌ساتێکی به‌سه‌ر دێت ،ئه‌ستێره پیاوی زاناو ده‌وڵه‌مه‌ندو به‌هێزو ده‌سه‌ڵات دارو شه‌ڕه‌ف مه‌نده ، بینینی ئه‌ستێره‌ی زۆر له‌ماڵه‌وه مانای منداڵی زۆره ، بینینی حه‌وت ئه‌ستێره گه‌شاوه‌کان له ئاسمان دا مانای پیشه‌و بازرگانی وزانست وده‌سه‌ڵاته ، بینینی ئه‌ستێره‌یه‌کی گه‌شاو خێروخۆشی یه .
نه‌مانی ئه‌ستێره له ئاسمان دا بۆ ده‌وڵه‌مه‌ند زیان وزه‌ره‌ر وهه‌ژاری یه بۆ هه‌ژاریش مردنه ، ئه‌و که‌سه‌ی ئه‌ستێره‌ی له‌سه‌ر سه‌ر دا بێت له هاوڕێکانی باشتر ده‌بێت ، ئه‌و که‌سه‌ی سواری ئه‌ستێره بێت پله‌و پاییه‌ی به‌رز ئهبێت ، ئه‌ستێره‌ی ناو ماڵ باش نی یه ، ئه‌وه‌ی ئه‌ستێره بخوات پاره‌ی خه‌ڵکی ئهخوات ، قووت دانی ئه‌ستێره جنێو دانه به پیاو چاکان ، مژینی ئه‌ستێره فێربوون و وه‌رگرتنی زانسته له زانایان ، بڵاوبوونه‌وه‌ی ئه‌ستێره مردنی پاشایه یان روودانی جه‌نگه ، ژماره‌یه‌کی زۆر ئه‌ستێره بکه‌وێته خواره‌وه مانای زۆر که‌س ئهمرێ یان ئه‌و که‌سه‌ی خه‌وه‌که‌ی بینیوه که‌چه‌ڵ ئهبێت ، بینینی ئه‌ستێره به ڕۆژ ئاشکرا بوونی کرده‌وه‌ی نهێنی و ڕیسوا بوونه ، ئه‌ستێره‌ی سه‌ر له به‌یانی زه‌ماوه‌نده .
(7) : ڕیگا :: ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ له ڕێ ی خۆی لای داوه ئه‌و که‌سه باری ئایینی باش نی یه ، ده‌سه‌ڵات دار یان کاربه‌ده‌ست به ڕێ ی سه‌خت دا بڕوات دادپه‌روه‌ری ڕه‌وای باڵی به‌سه‌ر ناوچه‌که‌دا ئه‌کێشێ ، ڕێگه‌ی ڕاست کتێبی خواو سونه‌تی پێغه‌مبه‌ره ، ئه‌و که‌سه‌ی به‌ڕیگای ڕاست دا بڕوا خوای گه‌وره هیدایه‌تی ئه‌دات ، ڕێگه‌ی زۆرو جۆراو جۆر دوو دڵی و سه‌ر سوڕمانه ، ڕێگای ده‌ریا ڕزگار بوونه له ناخۆشی وگیروگرفت یان ده‌ست که‌وتی حه‌ڵاڵه ، ڕێگای دۆڵ و چه‌م مانای هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن و فێڵ بازی یه ، ڕێگای بناری شاخ ڕزگار بوونه له گیروگرفت یان سه‌فه‌ره .
(8): توینیه‌تی :: له خه‌ودا مانای وه‌ستانی بیناکاری و کشت و کاڵه ، هه‌روه‌ها ده‌ست کورتی و هه‌ژاری و نه‌مانی قازانجه ، ئه‌ڵێن توینی بوون خراپه‌کاریه له‌بواری ئایین دا ، ئه‌گه‌ر یهکێك توینی بێت و بیه‌وێت له ئاوی ڕوبار بخواته‌وه و خۆی ئاوه‌که نه‌خواته‌وه له غه‌م وخه‌فه‌ت ڕزگاری ئهبێت ، ئه‌گه‌ر توینی بێت و نه‌توانێ له ئاوی ڕوبار بخواته‌وه هیواو نیازو مه‌به‌ستی به‌دی ناێێت ، کوڕ و کچی گه‌نج له خه‌ودا ببینن توینیانه پێویستیان به هاوسه‌ر هه‌یه .
(9): پژمین یان پشمین :: لهخهودا دووپات کردنه‌وه‌ی کارێکه که گومانی لێ ئه‌کرێت پژمین مانای مردنی نه‌خۆشه یان غه‌م و خه‌فه‌ته ئه‌وکه‌سه‌ی له خه‌ودا بپژمێ له ته‌نگانه‌دا بێت ڕزگاری ئهبێت ،ئه‌گه‌ر هه‌ژار بێت خه‌ڵکی یارمه‌تی ئه‌ده‌ن و دوعای خێری بۆ ئه‌که‌ن ، دوور نی یه پژمین هه‌ڵامه‌ت بێت ، ئه‌و که‌سه‌ی یه‌ك جار به‌توندی بپژمێ باش نی یه .
(10): هه‌نگوین :: پاره‌یه‌کی حه‌ڵاله ، هه‌روه‌ها شیرینی ئایین و قوڕئان خوێندن و کرده‌وه‌ی چاکه ، هه‌نگوین له ئاسمانه‌وه ببارێت مانای ئه‌وه‌یه ئایین له بوارێکی چاك دایه ، ئه‌ڵێن له‌وانه‌یه هه‌نگوین غه‌م و خه‌فه‌ت و گیروگرفت و حه‌سودی بێت چونکه هه‌نگوین مێش و زه‌رده‌واڵه‌و مێروله کۆ ئه‌کاته‌وه ، هه‌نگوینی پاڵاوتراو له‌سه‌ر ئاگر مانای خێرو خۆشی یه یان پاره‌یه‌کی حه‌ڵاڵه‌و زه‌کاتی له‌سه‌ر دراوه ، یان رێگه‌یه‌کی پاك و ڕاسته ، نه‌خۆش له خه‌ودا هه‌نگوین بخوات چاك ئه‌بێته‌وه ، خواردنی نان به هه‌نگوین ده‌ست که‌وتێکی به‌رده‌وامه ، هه‌روه‌ها ووتراوه هه‌نگوین ماچ کردنی خۆشه‌ویسته .
(11): به‌ندیخانه یان زیندان :: به‌ندیخانه‌ی شه‌ریعه‌ت بێت ئه‌وه پێداویسته‌کانی ئایینه ، به‌ندیخانه‌ی ده‌سه‌ڵات دار بێت غه‌م و خه‌فه‌ته ، زیندانی نهناسراو دونیایه به‌ندیخانه ژنێکی مه‌کر بازه یان مانای بێ ده‌نگی یه یان پیلان گێڕانه بۆ دوژمنان ، به‌ندیخانه گۆڕه یان هه‌ژاری یه یان بینینی دۆست و خۆشه‌ویسته ، ده‌رچون له به‌ندیخانه مانای رزگار بوونه له نه‌خۆشی ، ئه گه‌ر یهکێك به‌ڕاستی له به‌ندیخانه‌دا بێت وله‌خه‌ودا ببینێ ده‌رگای زیندانه‌که‌ی کراوه‌ته‌وه و ڕوناکی دێته ژووره‌وه یان ببینێ سه‌ره‌وه‌ی زیندانه‌که‌ی نه‌ماوه ئه‌و که‌سه له به‌ندیخانه رزگاری ئهبێت و به‌ڕه‌ڵڵا ئه‌کرێت ، به‌ندیخانه یان زیندان بۆ نه‌خۆش مردنه ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ له زیندانی ده‌سه‌ڵات دار دا به‌ستراوه‌ته‌وه کاره‌ساتێکی به‌سه‌ر دێت یان غه‌مباره‌و حه‌ز ئه‌کات غه‌مه‌که‌ی نه‌مێنێ ، له زیندان مانه‌وه مردنه ، ئه‌وکه‌سه‌ی له‌ماڵی خۆی دا ببه‌سترێته‌وه رزقی فره‌وان ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی له مالێکی نه‌ناسراودا ببه‌سترێته‌وه ژنێکی ده‌وڵه‌مه‌ند ئه‌خوازێ و سوود له پاره‌که‌ی وه‌رئه‌گرێت و کوڕیشی ئه‌بێ ، له‌وانه‌یه به‌ندیخانه دۆزه‌خ بێت .
ئه‌مه‌ی باسمان کرد هه‌ڵبژارده‌ی ئه‌م به‌شه بوو تا به‌شێکی تر به‌خواتان ئه‌سپێرین خواتان له گه‌ڵ.
ئه‌توانن به‌م ئیمێله په‌یوه‌ندیمان پێوه بکه‌ن ::
www.xawnama@hotmail.com
باوکی ڕهنج
2008-03-13
خه‌ونامه‌ی کوردی
به‌شی نۆیه‌م
(1) : ده‌ریا :: له خه‌ودا ده‌سه‌ڵات دار یان لێپرسراوێکی به هێزو به تواناو ترسناك و دادپه‌روه‌ره و خه‌ڵکی پێویستیان پێ یه‌تی ، ده‌ریا بۆ بازرگان کاڵه‌و شت و مه‌که ،
بۆ کرێکاریش خاوه‌ن کاره‌که‌یه‌تی ، بینینی ده‌ریا مانای به دی هاتنی هیواو ئامانج و مه‌به‌سته ، ئه‌و که‌سه‌ی بچێته ناو ده‌ریاوه ئه‌چێته لای ده‌سه‌ڵات دار یان کار به‌ده‌ست ، دانیشتن یان پاڵ که‌وتن له‌سه‌ر ئاوی ده‌ریا مانای ده‌ست خستنه ناو کارو باری ده‌سه‌ڵات داره ، ئه‌و که‌سه‌ی هه‌موو ئاوی ده‌ریا بخواته‌وه ته‌مه‌ن درێژ ئهبێت و دونیای ده‌ست ئه‌که‌وێ ، ئه‌و که‌سه‌ی تا توینێتی ئه‌شکێ ئاوی ده‌ریا بخواته‌وه ته‌مه‌ن درێژ ئهبێت و ههندێ پاره‌شی له ده‌سه‌ڵات داره‌وه پێ ده‌گات ، هه‌روه‌ها خواردنه‌وه‌ی ئاوی ده‌ریا مانای فێربوونی ئه‌ده‌به ، هه‌ڵگرتنی ئاوی ده‌ریا به تاس یان به قاب یان به مه‌نجه‌ڵ (.....هتد) زۆر باشه ، ئه‌و که‌سه‌ی له ده‌ریا بپه‌ڕێته‌وه له دوژمنه‌که‌ی پاره وه‌رئه‌گرێت ، ئاوی ده‌ریا بگاته گه‌ڕه‌کێك و زیانی نه بێت بۆ دانیشتوانی گه‌ڕه‌که‌که مانای ئه‌وه‌یه کاربه‌ده‌ست یان ده‌سه‌ڵات دار سه‌ردانیان ئه‌کات و پاره‌یان ئه‌داتێ ، خواردنه‌وه‌ی ئاوی ده‌ریا گوناه و غه‌م و خه‌فه‌ت ناهێڵێ ، ئه‌و که‌سه‌ی میز بکاته ناو ده‌ریا به‌رده‌وام ئهبێت له گوناه کردن ، بینینی ده‌ریا له دوره‌وه باش نی یه ، به‌رزبوونه‌وه‌ی ئاوی ده‌ریا تا که‌نار مانای زوڵم و زۆرداری کاربه‌ده‌سته و باش نی یه ، که‌م بوونه‌وه‌ی ئاوی ده‌ریا لاواز بوونی کاربه‌ده‌سته ، که‌وتنه ژێر ئاوی ده‌ریا غه‌م و خه‌فه‌ته ، ئه‌گه‌ر ئاوه‌که‌ش پاك نه‌بێت ئه‌وه خه‌راپ تره ، مه‌له‌وان کردن له ناو ئاوی ده‌ریا هه‌وڵدانه بۆ ده‌رچون له گیرو گرفت ، وون بوونیش لهناو ئاوه‌که و یان مردن و خنکان لهناو ده‌ریا شه‌هید بوونه ، چونکه خنکاو شه‌هیده ، ئه‌و که‌سه‌ی بکه‌وێته ناو ئاوی ده‌ریاو نه‌خنکێ جار به‌جار سه‌ری ده‌ربهێنێته ده‌ره‌وه کاروباری دونیای زۆر ئهبێت ، له‌وانه‌یه پارهو ڕزقی ده‌ست که‌وێت له وانه‌شه گوناهی زۆر بێت ، ئه‌و که‌سه‌ی ئاوی ده‌ریا بخاته ناو پاپۆڕێك تا پڕ ئهبێت ئه‌و که‌سه کوڕێکی ئهبێت زۆر ئه‌ژێ ،ئه‌و که‌سه‌ی ئاوی ده‌ریا بخواته‌وه یان ده‌ست نوێژی پێ بشوا کاروباری چاك ئهبێت و ئه گه‌ر له زیندان دا بێت ده‌ر ئه‌چێ ،بینینی مردوو له ناو ئاوی ده‌ریا مانای ئه‌و مردوه له ناو دۆزه‌خ دا ده‌سوتێ ، چونکه ده‌ریا به مانای دۆزه‌خیش دێت هه‌روه‌ها ده‌ریا سهفهر و پاره و جه‌نگه ، ئاوی ده‌ریا ئه‌گه‌ر شیرین بێت ئاده‌میزادێکی به ئیمانه ئه‌گه‌ر سوێر بێت بێ ئیمانه ، خوای گه‌وره له قوڕئانی پیرۆزدا ئه‌فه‌رموێ {{ والبحر المسجور ، ان عذاب ربك لواقع }} سوڕه‌تی الطور/ 6، لێره‌دا خوای گه‌وره سوێند به ده‌ریا ئهخوات ئه‌تونین بڵێین ده‌ریا سوێند خواردنه ،ده‌ریا به مانای پیاو و ئافره‌تی ڕه‌وشت خه‌راپ و فێڵ باز دێت ،له‌وانه‌یه باوك و دایکیش بێت ، هه‌روه‌ها ده‌ریا به‌ندینخانه‌ی ئاژه‌ڵه و پیشه‌سازی فره‌وان و شاری کراوه‌یه ، زیادبوونی ئاوی ده‌ریا مانای باران بارینه و شه‌پۆڵی ده‌ریاش توندو تیژی یه‌و باش نی یه .
(2) : پرسه :: بۆ ده‌وڵه‌مه‌ند زه‌ره‌رو زیانه و بۆ هه‌ژاریش قازانجه ، بۆ ئه‌و که‌سه باشه که گیرو گرفتی هه‌یه ، ئه‌و که‌سانه‌ی له ئیش و کاریان دا زه‌ره‌ر ئه‌که‌ن پێویستیان به پرسه‌و سه‌ره‌خۆشی خه‌ڵکی هه‌یه ، سه‌ره خۆشی کردن له خه‌ڵکی ئاسایش و هێمنی یه ، پرسه دانانه‌وه بێ هۆ یان بێ کاره‌سات مانای ئه‌وه‌یه ڕووداوێك ڕوو ئه‌دات و پێویستی به پرسه ئه‌بێ .
(3) :بینینی ئافره‌ت وه‌ك پیاو :: ئافره‌تێك له خه‌ودا جل و به‌رگی پیاوله به‌رکات و خۆی وه‌ك پیاو ببینێ باری ژیانی چاك ئهبێت ، ئه‌گه‌ر جل و به‌رگه‌که ڕێك و پێك و پوخته نه بێت باری ژیانی ئه‌گۆڕدرێ به‌ڵام به ترس وله‌رز ، ئه‌و ئافره‌ته‌ی له خه‌ودا شێوه‌ی وه‌ك پیاوی لێ بێت بۆ هاوسه‌ره‌که‌ی باشه ، یهکێك لهخهودا وه‌ك گاورو جوله‌که ببیندرێ ئه‌و که‌سه حه‌ز له ئاین و جه‌ژن و خۆشی و شادی ئه‌وان و هاوسه‌رایه‌تی کردنیان ئه‌کات .
(4) : باخه‌وان :: له خه‌ودا پیاوێکه خه‌ڵکی بۆ لای ئافره‌تان بانگ ئه‌کات ، باخه‌وان له خه‌ودا هه‌ڵسوڕێنه‌ری کاروباری ئۆردووگاو مزگه‌وت و که‌نیسه‌و قوتابخانه یه .
(5) :باوێشك :: له خه‌ودا کرده‌وه‌ی شه‌یتان و خه‌راپه کاری یه ، هه‌روه‌ها بێ تاقه‌تی و ته‌مبه‌ڵی و نوێژ نه‌کردنه ، ئادهمیزاد له کاتی نوێژ کردن دا نابێ باوێشك بدات چونکه له‌وانه‌یه شه‌یتان له کاتی باوێشك دان بچێته ناو گیانی ، له‌وانه‌یه باوێشك دان نه‌خۆشی بێت و ئه‌و نه‌خۆشه چاك نابێته‌وه .
(6) : توو :: توو پاره‌یه ، تووی ڕه‌ش پاره‌یه‌کی زۆره و تووی سپی پاره‌یه‌کی که‌مه ، دار توو پیاوێکی پاره‌داره‌و مندالیشی زۆره ، خواردنی توو زۆر باشه .
(7) : پرد :: لهخهودا زانست و نوێژ و ڕۆژوو ماندو بوونی دونیایه ، هه‌روه‌ها پارهو هاوسه‌رو کوڕو دایکه ، پردی گه‌وره‌و له به‌ردو ئاسن درووست کراو
زۆر باشه و پردی بچوك وله خۆڵ دروست کراو ئه‌وه‌نده باش نی یه ، جۆری پرده‌که‌و چۆنی یه‌تی دروست کردنی باش و خه‌راپی ئه‌و خه‌وه ده‌رده‌بڕێ .
(8) : نامه :: نامه ناردن یان نامه وه‌رگرتن پله‌و پایه‌ی به‌رزه ، ئه‌گه‌ر له‌نامه‌که‌دا نوسرابوو له خه‌راپه کاری دورکه‌ره‌وه مانای به دی هاتنی نیازو مه‌به‌سته ، ئه‌گه‌ر نامه‌که مژده‌ی تیا بێت پاشه‌ڕۆژێکی باشی ئهبێت و پاره‌ی ئهبێت و ژن دێنێ و منداڵیشی ئهبێت .
(9) : وورچ :: لهخهودا که‌م ئه‌ندام و فێڵبازو هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن و ئاژاوه‌یه ، هه‌روه‌ها ئافره‌تێکی قه‌ڵه‌وه یان دیل و زیندانی کردنه ، وورچ له خه‌ودا دوژمنێکی بێ ئه‌قڵ ودزێکی فێڵ بازه ، هه‌روه‌ها وتراوه وورچ ئافره‌تێکی له‌ش فرۆشه ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا سواری پشتی بێت زینا ئه‌کات .
(10) : باڵ :: لهخهودا کوڕه ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ دوو باڵی هه‌یه دوو کوڕی ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی باڵی بشکێ کوڕه‌که‌ی نه‌خۆش ئه‌که‌وێ ، ئه‌گه‌ر باڵی ده‌رچێت و لێ ببێته‌وه کوڕه‌که‌ی ئهمرێ ، فڕین به باڵ سه‌فه‌ره ، ئه‌و که‌سه‌ی باڵی هه‌بێت و نه‌فڕێ پاره‌ی ده‌ست ئه‌که‌وێ ، ئه‌گه‌ر باڵه‌که قورس بێت و نه‌توانێ پێ ی بفڕێ ئه‌وه گوناهی هه‌یه‌و سزاشی ئهبێت .
(11) : فڕیین :: لهخهودا سه‌فه‌ره ، فڕیین بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی سه‌فه‌رناکه‌ن بێ ئیش و کاری یه ، فڕیین له سه‌ربانێکه‌وه بۆ سه‌ربانێکی تر مانای به جێ هێشتنی پیاوێکی به‌ناوبانگ و چونه لای پیاوێکی تری به‌ناوبانگه ، ئه‌گه‌ر ئافره‌ت له ماڵی خۆیه‌وه بفڕێت و بچێته مالی پیاوێکی ناسراو ئه‌وه شووی پێ ئه‌کات ، ئه‌و که‌سه‌ی له ماڵێکی ناسراوه‌وه بفڕێت و بچێته ماڵێکی نهناسراو ئه‌و که‌سه ئهمرێ چونکه ماڵی نهناسراو گۆڕه ، به‌ندکراو له خه‌ودا بفڕێ به‌ڕه‌ڵڵا ئه‌کرێت ، فڕیین به سه‌رکه‌وتویی بێت سه‌فه‌ره ، له خه‌ودا لهگهڵ باڵنده فڕین هاوڕێیهتی کردنی چه‌ند که‌سێکی غه‌ریبه ، ئه‌و که‌سانه‌ی لوت به‌رزن و له خۆیان ڕازین له خه‌ودا بفڕن خه‌وه‌که‌یان قه‌بووڵ نی یه ، پێش بڕکێ له گه‌ڵ یهکێك دا بکه‌یت و له کاتی ڕاکردنه‌که‌دا بفڕی زاڵ ئه‌بیت به‌سه‌ری ، فڕین بۆسه‌ر شاخ زۆر باشه و سوودی زۆره ، ئه‌وکه‌سه‌ی له خه‌ودا بفڕێ چی ی له دڵدا بێت بۆی دێته دی ، یهکێك له کاتی فڕیین دا بکه‌وێته سه‌ر چی ئه و شته‌ی ده‌ست ئه‌که‌وێ ، یان له باری ئایین دا هه‌ڵه‌ی هه‌یه ، فڕیین له ئاسمان بێ گه‌ڕانه‌وه نه‌خۆشی یه بێ چاك بوونه‌وه و ئه‌نجامیشی مردنه ، فڕیین له خواره‌وه بۆ سه‌ره‌وه بێ باڵ به‌دی هاتنی هیواو مه‌به‌سته ، ئه‌و که‌سه‌ی له ئاستی یه‌ك به‌رزایی بفڕێ بێ ماندوو بوون کاروباری ڕاست ئهبێت ، فڕین به باڵ بۆ هه‌مو خه‌ڵکی باشه ، ئه‌گه‌ر یهکێك قاچی له سه‌ره‌وه بێت و سه‌ری له‌خواره‌وه بێت و بفڕێ باش نی یه ، نه‌خۆش بفڕێ ئهمرێ .
ئه‌توانن به‌م ئیمێله‌ی خواره‌وه پرسیاره‌کانتان بنێرن له ماوه‌ی یه‌ك ڕۆژدا وه‌ڵامتان ئه‌ده‌ینه‌وه ئیتر سوپاس :
www.xawnama@hotmail.com
باوکی ڕهنج
2008-04-01
خه‌ونامه‌ی کوردی
به‌شی ده‌یه‌م
(1): گوڵ : لهخهودا پیاوێکی شکۆمه‌ندو به ناو بانگ و به شه‌ڕه‌فه ، یان گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و خۆشه‌ویستانه‌یه که دوورن لێت ، گوڵ لێکردنه‌وه له باخچه مانای پایه به رزی و به‌ده‌ست هێنانی خۆشه‌ویستی یه ، هه‌روه‌ها گوڵ ئافره‌تێکه یان جیا ئه‌بێته‌وه یان ئهمرێ ، هه‌روه‌ها ووتراوه گوڵ بازرگانیه تی یه‌و نامێنێ یان خۆشی و شادی یه بۆ ماوه‌یه‌کی که‌م به‌رده‌وام ئهبێت ، کوڕو کچی گه‌نج له خه‌ودا گوڵیان له سه‌ر سه‌ربێت زه‌ماوه‌ند ئه‌که‌ن ،ڕۆنی گوڵ زیره‌کی یه ، بڕینه‌وه‌ی دارو دره‌ختی گوڵ غه‌م و خه‌فه‌ته ،گوڵی زه‌رد نه‌خۆشی یه ، گوڵی سوریش پارهو جوانی یه ، گوڵی سپیش پاره‌یه‌کی که‌مه .
(2): کانی :لهخهودا ڕزق و خێرو به‌ره‌که‌ته‌و به‌دی هاتنی نیازو مه‌به‌سته ، ته‌قینی یه‌ك کانیاو لهناو ماڵ خێرو خۆشی یه به‌ڵام ته‌قینی کانی زۆر لهناو ماڵ باش نی یه‌و کاره‌ساته ، هه‌روه‌ها ته‌قینی کانی ئاو له ناو دیواری ماڵه‌که باش نی یه ، ده‌ست نوێژ شوشتن به ئاوی کانی زۆر باشه ، گه‌یشتنی ئاوی کانی بۆ ناو ماڵ خێر و خۆشی و رزقه ئه‌گاته ئه‌و ماڵه .
(3): پێکه‌نین : پێکه‌نین به‌ده‌نگی نزم وه‌ك زه‌رده خه‌نه خؤشی و شادی یه ، پێکه‌نین به ده‌نگی به‌رز گریانه ، ئه‌گه‌ر یهکێك به دڵه‌وه پێ بکه‌نێ مژده‌ی ئه‌وه‌یه کوڕیان ئهبێت ، ئه‌گه‌ر یهکێك له‌سه‌ر خۆ وه‌ك زه‌رده خه‌نه پێ بکه‌نێ ئه‌و که‌سه پیاو چاکه ، ئه‌گه‌ر زه‌وی پێ بکه‌نێ ئه‌و ساڵه کشت و کاڵ باش ئهبێت ، ئه‌گه‌ر مردو پێ بکه‌نێ له‌و دونیایه باری زۆر باشه .
(4): ئاو : له خه‌ودا ژیانێکی خۆشه ، بینینی ئاو لهناو ماڵ خۆشی و شادی و پارهو ماره‌بڕین و زه‌ماوه‌نده ، ئاوه‌که زۆر پاك بێت هه‌رزانی ئهبێت ، ئاو خواردنه‌وه زۆر باشه ، ئاو خواردنه‌وه‌ی زۆر ته‌مه‌ن درێژی یه ، هه‌روه‌ها ووتراوه ئاو فیتنه‌و ئاژاوه‌یه له ئایین دا ، ئه‌و که‌سه‌ی به‌رداغێك ئاوی بدرێتێ هاوسه‌ره‌که‌ی کوڕی ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی له‌به‌رداغێك دا ئاوی پاك بخواته‌وه ئه‌و که‌سه له‌هاوسه‌ره‌که‌ی یان له کوڕه‌که‌ی پاره وه‌رئه‌گرێت ، خواردنه‌وه‌ی ئاوی گه‌رم غه‌م و خه‌فه‌ته ، شه‌ربه‌یه‌ك ئاو پاره‌ی هه‌ڵگیراوه ، ئاوی مه‌ند زیندانه ، به‌کارهێنانی ئاوی گه‌رم به‌ڕۆژ ئازارو سزایه به شه‌ویش ترسه له جنۆکه ، ئاوی سوێر ماندو بوونه له‌پێناوێ په‌یداکردنی ڕزق دا ، ئاوی پیس پاره‌ی حه‌رامه ، ئاوی ڕه‌ش باش نی یه ئاوی زه‌رد نه‌خۆشی یه ، ئه‌و که‌سه‌ی ده‌م وچاوی خۆی له ناو ئاودا ببینێ ئه‌و که‌سه لهگهڵ خزم و که‌س و کاری دا چاکه ئه‌کات ، ته‌ڕبوونی جل و به‌رگ سه‌فه‌ره یان زیندانه ، یهکێك هاوسه‌ره‌که‌ی دوو گیان بێت به‌رداغێك ئاوی بدرێتێ و به‌رداغه‌که له ده‌ستی بکه‌وێ و بشکێ ژنه‌که‌ی ئهمرێ ، ئه‌گه‌ر ته‌نها ئاوه‌که‌ی بڕژێ و به‌رداغه‌که نه‌شکێ منداڵه‌که‌ی ئهمرێ و ژنه‌که‌ی سه‌لامه‌ت ئهبێت، خۆ شۆرین به ئاوی سارد تۆبه و چا بوونه‌وی نه‌خۆشی و به‌ڕه‌ڵڵاکردنی زیندانی و ته‌واو بوونی ترسه ، ئه‌و که‌سه‌ی ئاو له‌بیر ده‌ربهێنێ ئه‌و که‌سه به فێڵ پاره‌ی ده‌ست ده‌که‌وی .
(5):ئاوده‌ست (توالێت): شوێنی هه‌سانه‌وه‌و پاك و ته‌میزی یه ، هه‌روه‌ها به مانای گیروگرفت و ڕزگار بوون له‌و گیرو گرفته دێت ، ئه‌گه‌ر ئاوده‌سته‌که بؤنی نه‌بێت ئافره‌تی ئه‌و ماڵه ئافره‌تێکی ڕه‌وشت پاکه ، ئه‌گه‌ر ئاوده‌سته‌که پاك نه‌بێت و بۆنیشی هه‌بێت ئافره‌ته‌که ڕه‌وشتی باش نی یه و له ڕێ لای داوه ، ئه‌گه‌ر ته‌نها بۆنی هه‌بێت ئه‌و ئافره‌ته زۆر به‌ده‌سه‌ڵاته و به‌سه‌ر مێرده‌کی زاڵه‌و ناو بانگیشی ده‌رکردوه ، قولیی بیری ئاوده‌ست سه‌ختی کاروباری ئه‌و که‌سه ده‌رده‌بڕێ ، ئه‌گه‌ر بیره‌که پڕ بووبێت هاوسه‌ری ئه‌و که‌سه‌ی خه‌وه‌که‌ی بینیوه دوو گیانه ، ئاوده‌ست ماڵین زه‌ره‌رو زیان و هه‌ژاری یه ، بیری ئاوده‌ست پڕ بێت و لێ ی بڕوا ئه‌وه غه‌م و خه‌فه‌ته ، ئه‌و که‌سه‌ی بکه‌وێته ناو بیری ئاوده‌ست و لێ ی ده‌رنه‌چێ زیندانی ئه‌کرێت ،ئاوده‌ست بهمانای خزمه‌ت کاری ناو ماڵیش دێت .
(6): ئاوێنه : لهخهودا خه‌یاڵ و له‌خۆ بایی بوونه ، ئه‌وکه‌سه‌ی ته‌ماشای ئاوێنه بکات و ببینێ ڕیشی ڕه‌شه به‌ڵام خۆی به‌م جۆره نه‌بێت ئه‌و که‌سه له‌لایه‌ن خه‌ڵکی ڕێزی لێ ئه‌گیرێ ، ئه‌و که‌سه‌ی هاوسه‌ره‌که‌ی لێ ی دوور بێت و سه‌یری ئاوێنه بکات هاوسه‌ره‌که‌ی بۆ ئهگهڕێتهوه ، ئه‌گه‌ر گه‌نج بێت و هاوسه‌ری نه‌بێت ئه‌و که‌سه زه‌ماوه‌ند ئه‌کات ،ئه‌گه‌ر فه‌رمان به‌ری ده‌وڵه‌ت بێت له‌سه‌ر کاره‌که‌ی لا ئه‌بردرێ ، ئه‌و که‌سه‌ی ئاوێنه‌که‌ی بشکێ هاوسه‌ره‌که‌ی ئهمرێ، ئه‌گه‌ر یهکێك به چاکی له‌ئاوێنه ته‌ماشای خۆی بکات و بیر بکاته‌وه ئه‌و که‌سه غه‌م و خه‌فه‌تی نامێنێ، ئاوێنه‌ی ژه‌نگاوی باری ژیانی ئه‌و که‌سه ده‌رده‌بڕێ ، ئاوێنه‌ی زێڕین زۆر باشه هه‌روه‌ها ووتراوه ئه‌وکه‌سه‌ی زۆر ته‌ماشای ئاوێنه بکات خوای گه‌وره لێ ی ڕازی نی یه ، نه‌خۆش ته‌ماشای ئاوێنه بکات ئهمرێ ، ئافره‌تی دوو گیان ته‌ماشای ئاوێنه بکات کچی ئهبێت ئه‌گه‌ر هاوسه‌ره‌که‌ی ته‌ماشای ئاوێنه بکات کوڕی یان ئهبێت ، زیندانی کراو ته‌ماشای ئاوێنه بکات به‌ڕه‌ڵڵا ئه‌کرێت.
(7): ته‌ڵاق : بؤ ئه‌و که‌سه‌ی هاوسه‌ری نه‌بێت مانای گۆڕینی باری ژیانیه‌تی ،بؤ ئه‌وکه‌سه‌ی هاوسه‌ری هه‌بێت مانای ئه‌وه‌یه باری ژیانی باتڵه ، بۆ نه‌خۆشیش مردنه ، ئه‌وکه‌سه‌ی لهخهودا هاوسه‌ره‌که‌ی ته‌ڵاق بدات ده‌وڵامه‌ند ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی یه‌ك جار هاوسه‌ره‌که‌ی ته‌ڵاق بدات و ده‌رفه‌تی گه‌ڕاندنه‌وه‌ی هه‌بێت ئه‌و که‌سه له ئیش و کاری ئێستای دوور ئه‌که‌وێته‌وه ، ئه‌و ئافره‌ته‌ی له خه‌ودا ته‌ڵاق بدرێت ئهمرێ .
(8):جل و به‌رگ : له زستان له خه‌ودا بیبینی باشتره له‌وه‌ی له هاوین دا بیبینی ، ئه‌و که‌سه‌ی بۆ یه‌که‌م جار جۆره جل و به‌رگێك له به‌ر بکات که پێشتر له به‌ری نه‌کردبێ ئه‌و که‌سه به‌ره‌و ده‌ست کورتی و هه‌ژاری ده‌چێت ، جل وبه‌رگ پیاوێکی سه‌رۆکه ، جل و به‌رگ بۆ بازرگان سه‌ر مایه‌یه‌وبۆ مه‌لاو زانیار زانسته ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ جل و به‌رگی پیس بووه ئه‌و که‌سه گومان له ڕزقی ده‌کرێت ، جل و به‌رگی هاوین باش نی یه چونکه گه‌رمای هاوین غه‌م و خه‌فه‌ته ، جل و به‌رگ به پێ ی جۆرو ڕه‌نگ ده‌گۆڕدرێ، ئافره‌ت له خه‌ودا جل و به‌رگی پیاوی له به‌ر بێت زۆر باشه ، ئه‌گه‌ر پیاویش له خه‌ودا جل و به‌رگی ئافره‌تی له به‌ر بێت مانای غه‌م و خه‌فه‌ت و ترسه .
(9): دز : له خه‌ودا نه‌خۆشی یه ، ئه‌گه‌ر دزه‌که ڕه‌ش بێت ئه‌وه ڕه‌ش بینی یه ئه‌گه‌ر سوور بێت ئه‌وه لهناو خوێنه ئه‌گه‌ر زه‌رد بێت زه‌ردوه ئه‌گه‌ر سپی بێت به‌ڵغه‌مه ، دز لهخهودا شتێ بدزێ پیاوێك ئه‌کوژێ ، دز له خه‌ودا به مانای پادشای ڕوح کێشانیش دێت ، هه‌روه‌ها دز مانای گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و که‌سه‌یه که دووره لێت ، دز بچێته ماڵێك و ئه‌و ماڵه نه‌خۆشی تیا بێت نه‌خۆشه‌که ئهمرێ، ئه‌گه‌ر نه‌خۆش دز بکوژێ چاك ئه‌بێته‌وه ، دز بچێته ماڵێك و ئه‌و ماڵه کچێکی گه‌نجیان هه‌بێت ئه‌و کچه خواز بینی ئه‌کرێت ،دز پیاوێکی زینا که‌رو فێڵ بازه ، له‌وانه‌یه دز شێر و مارو شه‌یتان و چاو نه‌فه‌س بێت .
(10): زبڵ خانه : زبڵ خانه له خه‌ودا دونیایه زبڵیش پاره‌یه ، ئه‌و که‌سه‌ی نه‌خۆش بێت یان دڵ ته‌نگ بێت خۆی له زبڵ خانه دا ببینێ یان زبڵ خانه‌یه‌ك بکڕێ یان زبڵ خانه‌یه‌کی ده‌ست که‌وێت چاك ئه‌بێته‌وه و دڵخۆش و کامه‌ران ئهبێت ، هه‌روه‌ها ووتراوه زبڵ خانه له خه‌ودا پارهو ژن هێنان و شوکردن وچاك بوونه‌وه‌ی نه‌خۆش و کامه‌رنی یه ، خۆ ڕووت کردنه‌وه له زبڵ خانه دا ده‌ست کورتی و هه‌ژاری و مردنه .
تا به‌شی داهاتوو به خواتان ئه‌سپێرم خواتان له گه‌ڵ
:::::::::::: باوکی ڕهنج :::::
:::2008-08-15::::::::::::
خه‌ونامه‌ی کوردی
به‌شی (11)
تایبه‌ته به مانگی ڕه‌مه‌زان
(1): قوڕئانی پیرۆز:: قوڕئان خوێندن لهخهودا شکۆمه‌ندی و خۆشی و سه‌رکه‌وتنه ، ئه‌و که‌سه‌ی بێ ئه‌وه‌ی قوڕئانی پێ بێت ئایه‌ته‌کانی قوڕئان بخوێنێ ئه‌و که‌سه له‌سه‌ر هه‌قه و داواکاریه که‌شی ڕه‌وایه و باوه‌ڕی به خوا هه‌یه و حه‌زی له چاکه‌یه و دوره له خه‌راپه کاری ، ئه‌و که‌سه‌ی قوڕئان بخوێنێ و بزانێ چی تیا نوسراوه ئه‌و که‌سه زیره‌که ، ئه‌و که‌سه‌ی قوڕئانی بۆ بخوێندرێته‌وه و گوێ ی لێ نه‌گرێ یان قه‌بوڵی نه‌کات خوای گه‌وره سزای ئه‌دات یان به‌ده‌ستی ده‌سه‌ڵات داره‌وه ئازار ئه‌کێشێ ، نه خوێنده‌وار قوڕئان بخوێنێ ئهمرێ ، خه‌تم کردنی قوڕئانی پیرۆز له خه‌ودا مانای به‌دی هاتنی نیازو مه‌به‌سته ، ئه‌وکه‌سه‌ی ئایه‌تی قوڕئانی پیرۆز له‌سه‌ر گۆزه بنوسێ ئه‌و که‌سه به ئاره‌زوی خۆی قوڕئان شی ئه‌کاته‌وه ، ئه‌و که‌سه‌ی ئایه‌تی قوڕئانی پیرۆز له‌سه‌ر زه‌وی بنوسێ ئه‌و که‌سه کافرو بێ ئیمانه ، خویندن و ده‌رخ کردن و له‌به‌رکردنی ئایه‌ته‌کانی قوڕئانی پیرۆز له خه‌ودا پارهو موڵك و ده‌ستکه‌وتی زۆره ، ئه‌و که‌سه‌ی به چاکی گوێ له قوڕئان خویندنه‌وه بگرێت له شه‌ڕو ئاژاوه دوور ئهبێت ، نه‌خۆش لهخهودا قوڕئان بخوێنێت چاك ئه‌بێته‌وه .
(2): نوێژکردن :: ئه‌وکه‌سه‌ی له بێستانێك یان له‌باغێك نوێژ بکات داوای ڕه‌حمه‌ت له خوای گه‌وره ئه‌کات ، ئه‌گه‌ر له کێلگه‌ی کشتوکاڵی نوێژبکات
قه‌رزه‌کانی ئه‌داته‌وه ، ئه‌و که‌سه‌ی به دانیشتنه‌وه نوێژبکات نه‌خۆش ئه‌که‌وێ ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا بینی له مزگه‌وت نوێژی کردو ده‌رچوه ده‌ره‌وه ئه‌وه مانای خێرو خۆشی یه ، ئه‌گه‌ر له خه‌ودا به سواری ئه‌سپ نوێژ بکات توشی ترسێکی زۆر ئهبێت ، مامۆستا و ئیمامی مزگه‌وت له‌کاتی جه‌نگ پێش نوێژی موسولمانان بکه‌ن سه‌رکه‌وتن به ده‌ست دێنن ، ئه‌گه‌ر یهکێك له خه‌ودا ببینێ ئه‌وه کاتی نوێژ هات و به‌سه‌ر چوو جێ یه‌ك نییه نویژی لێ بکات کاروباری ئه‌و که‌سه له باره‌ی دین و دونیا دوا ئه‌خرێت ، ئه‌و که‌سه‌ی به ته‌واوی نوێژه‌که‌ی بکات و سه‌لامیش بداته‌وه ئه‌و که‌سه
غه‌م و خه‌فه‌تی نامێنێ ، ئه‌گه‌ر نوێژ بکات بێ سه‌لام دانه‌وه هه‌ڵسێت ئه‌و که‌سه ئاگای له سه‌رمایه‌که‌ی نی یه ، ئه‌و که‌سه‌ی به ڕووتی نوێژبکات باش نی یه ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا له مزگه‌وت له‌کاتی نوێژ کردن له پێش مه‌لاکه سوجده به‌رێت و هه‌ڵسێته‌وه ئه‌و که‌سه ڕێز له باوك و دایکی ناگرێت و به پێچه‌وانه‌ی خواست و مه‌به‌ستی ئه‌وان هه‌ڵس و که‌وت ئه‌کات ، ئه‌گه‌ر ئافره‌تێك له خه‌ودا پێش نوێژی پیاوان بکات ئهمرێ ، ئه‌و
که‌سه‌ی له کاتی نوێژدا ڕوو له قیبله نه‌کات ئه‌و که‌سه پشتی له ئاینی ئیسلام کردوه ، دوو ڕکه‌عه‌ت نوێژی فه‌رز له خه‌ودا سه‌فه‌ره ، نوێژی به‌یانی
په‌یمان و سوێند خواردنه ، نوێژی نیوه‌ڕۆ تۆبه کردن و به‌دی هاتنی نیازو مه‌به‌سته ، نوێژی عه‌سر سه‌رکه‌وتن و سوێند خواردنه ، نوێژی مه‌غریب
هه‌سانه‌وه‌و به‌دی هاتنی ئامانج و مردنی باوکه یان دایك ، نوێژی عیشا ته‌واو بوونی ته‌مه‌نه یان خۆ ئاماده کردنه بۆ سهفهر یان زه‌ماوه‌نده یان ڕۆیشتنه
له شوێنێکه‌وه بۆ شوێنێکی تر، نویژی جه‌نازه له خوا پاڕانه‌وه‌یه یان که‌م و کورتی رکعه‌ته‌کانی نوێژه .
(3): به‌ڕۆژوو بوون :: ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ به‌ڕۆژووه تۆبه ئه‌کات یان له کفرکردن په‌شیمان ئه‌بێته‌وه یان ئه‌چێته حه‌ج یان کوڕیان ئهبێت ،
ئه‌گه‌ر لهخهودا بینی مانگی ڕه‌مه‌زانه‌و به‌ڕۆژووه ئه‌و که‌سه ئه‌گه‌ر نه‌خوێنده‌وار بێت ئایه‌ته‌کانی قوڕئانی پیرۆز ده‌رخ ئه‌کات ئه‌گه‌ر نه‌خۆش بێت
چاك ئه‌بێته‌وه ئه‌گه‌ر غه‌مبار بێت غه‌م و خه‌فه‌تی نامێنێ یان قه‌رزار بێت قه‌رزه‌که‌ی ئه‌داته‌وه ، ئه‌و که‌سه‌ی به‌ڕۆژوو بێت و ڕۆژووه‌که‌ی بشکێنێ
ئه‌و که‌سه یان نه‌خۆش ئه‌که‌وێ یان فێڵ له موسوڵمانێك ئه‌کات ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ له‌مانگی ڕه‌مه‌زان دا به‌ڕۆژووه‌و به ئه‌نقه‌ست ڕۆژووه‌که‌ی بشکێنێ پیاوێك ئه‌کوژێ ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا ببینێ مانگی ڕه‌مه‌زانه‌و به ڕۆژوو نی یه سهفهر ئه‌کات ، نه‌خۆش لهخهودا ببینێ
به ڕۆژووه چاك ئه‌بێته‌وه .
(4): موسوڵمان :: موسوڵمان بوون لهخهودا ڕێك و پێکی و ڕاستی ئاینی ئیسلام ده‌رده‌بڕێ ، ئه‌گه‌ر کافرێك لهخهودا بینی بووه موسوڵمان و ڕوو له قیبله نوێژی کردو له‌خوای گه‌وره پاڕایه‌وه و سوپاس و ستایشی خوای گه‌وره‌ی کرد خوا هیدایه‌تی ئه‌دات و دێته سه‌ر ڕێگه‌ی هه‌ق که ڕێگه‌ی ئاینی ئیسلامه ، هه‌ر کافرێك له خه‌ودا ببیندرێ له به‌هه‌شته یان له ناو پاپۆڕێکه و له ده‌ریادا ئه‌گه‌ڕێ ئه‌بێته موسوڵمان ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا شه‌هاده‌ت بێنێ ئه‌گه‌ر له باوك و دایکی دووریش بێت سه‌ردانیان ئه‌کات .
(5): له خوا پاڕانه‌وه :: له خه‌ودا له‌کاتی نوێژ کردن له خوای گه‌وره بپاڕێیته‌وه مانای فره‌وان بوون و زیاد بوونی ڕزقه ، ئه‌گه‌ر له‌کاتی نوێژدا
نه‌بێت ته‌مه‌ن درێژی و سه‌رکه‌وتنه ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا له‌خوای گه‌وره بپاڕێته‌وه خوای گه‌وره‌و میهره‌بان لی ی خۆش ئهبێت و منداڵ و پارهو سامانی پێ ئه‌به‌خشێ ، ئه‌گه‌ر به ئافره‌تێك بوترێ له خوای گه‌وره بپاڕێوه ئه‌و ئافره‌ته زینا ئه‌کات ، ئه‌و که‌سه‌ی ڕوو له قیبله نوێژ بکات و له خوای گه‌وره بپاڕێته‌وه خوا لی ی قه‌بووڵ ئه‌کات ئه‌گه‌ر ڕوو له‌قیبله نه‌بێت گوناهێك ئه‌کات وله پاشان دا تۆبه ئه‌کات .
(6): دوعا کردن :: ئه‌گه‌ر دوعا کردنه‌که به‌ڕۆژو له‌کاتی نوێژدا بێت ئه‌وه خوا په‌رستنه ، دوعا کردن مانای به‌دیهاتنی نیازو ئامانجه یان کوڕه ، ئه‌گه‌ر دوعاکه به‌ده‌نگی به‌رزوهاوار بوو ئه‌وه مانای گیروگرفت و ئاژاوه‌یه ، له وانه‌یه دوعا کردن به مانای نوێژ کردنیش بێت ، دوعای بێ ده‌نگ کوڕه یان خێرو خۆشی یه .
(7): مزگه‌وت :: له خه‌ودا شوێنی به‌ڕێوه بردنی کاروباری ئاینه هه‌روه‌ها سنووری نێوان حه‌ڵاڵ و حه‌ڕامه یان بازاڕی خه‌ڵکی یه بۆ قازانج کردن ،هه‌ر که‌سه‌و به گوێره‌ی کرده‌وه‌کانی قازانج ئه‌کات، هه‌روه‌ها به مانای هه‌موو ئه‌و که‌سانه دێت که پێویسته ڕێزیان لێ بگیرێ وه‌ك باوك ومامۆستا وزانایان ، هه‌روه‌ها به مانای داد په‌روه‌ریش دێت و جێ ی پاك و ته‌میزی و ڕوو له قیبله کردنه ، مزگه‌وت چاك ترین شوێنه بۆ هه‌سانه‌وه‌و دلنیا بوون و له دوژمنان ئه‌ت پارێزێ ، له خه‌ودا مزگه‌وت دروست کردن خیرو خۆشی یه ، له خه‌ودا مزگه‌وت بڕوخێ سه‌رۆکێك یان زانایه‌ك یان مه‌لای مزگه‌وته‌که ئهمرێ .
(8): که‌عبه‌ی پیرۆز:: له خه‌ودا خه‌لیفه‌یه یان وه‌زیر یان سه‌رۆك ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا که‌عبه‌ی پیرۆز ببینێ سه‌ردانی ئه‌کات و خێرو خۆشی بۆ دێت ،ئه‌و که‌سه‌ی له که‌عبه‌ی پیرۆزدا نوێژ بکات خوای گه‌وره ئه‌ی پارێزێ ، ئه‌گه‌ر بچێته ناو که‌عبه‌ی پیرۆز ئه‌چێته لای خه‌لیفه یان وه‌زیر یان سه‌رۆك وده‌ست که‌وتیشی ده‌ست ئه‌که‌وێ ، ڕوخانی دیوارێکی که‌عبه مانای مردنی خه‌لیفه یه ، بینینی که‌عبه‌ی پیرۆز له خه‌ودا مانای ئاسوده‌ی و هێمنی یه ، ئه‌و که‌سه‌ی له که‌عبه‌ی پیرۆز هه‌نار بدزێ کارێکی نا ڕه‌وا ئه‌نجام ئه‌دات ، ئه‌و که‌سه‌ی ببینێ له مه‌که‌دایه‌و مردوه‌کان پرسیاری ئاراسته ئه‌که‌ن ئه‌و که‌سه ئهمرێ ، ئه‌و که‌سه‌ی لهناو که‌عبه‌ی پیرۆزدا کارێکی نا په‌سه‌ند بکات ئه‌وکه‌سه کاره‌ساتێکی گه‌وره‌ی به‌سه‌ر دێت ، ئه‌گه‌ر که‌عبه له‌ماڵی یهکێك دا ببیندرێ ئه‌و که‌سه هه‌میشه ناودارو ده‌سه‌ڵات دار ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ که‌عبه وێران بووه ئه‌وه نوێژی ته‌رك کردوه ، هه‌ر که‌سێك له خه‌ودا له ده‌وروی که‌عبه‌دا بسوڕێته‌وه پیاو چاکه ، به‌ڕێ که‌وتن به‌ره‌و که‌عبه مانای کرده‌وه‌کانی له‌باره‌ی ئایین و دونیا به‌ره‌و
باشی ئه‌ڕوات ، هه‌روه‌ها که‌عبه بهمانای مزگه‌وتیش دێت چونکه ماڵی خوایه .
(9): میناره :: له خه‌ودا میناره پیاوێکه ڕێگه‌ی ڕاست نیشانی خه‌ڵکی ئه‌دات ، که‌وتنی میناره مانای مردنی ئه‌و پیاوه‌یه ، یهکێك له خه‌ودا له‌سه‌ر میناره بکه‌وێته خواره‌وه ئافره‌تێکی زۆردارو ده‌سه‌ڵات دار ئه‌خوازێ ، بانگ دان له‌سه‌ر میناره سه‌ربه‌رزی و شکۆمه‌ندی یه ، به ته‌زبیحه‌وه له‌سه‌ر میناره دانیشتن و خواپه‌رستن خێرو خۆشی یه .
تا به‌شی داهاتوو به‌خواتان ئه‌سپێرین .
www.xawnama@hotmail.com
[[ باوکی ڕهنج ]]
2008-09-01
خه‌ونامه‌ی کوردی
به‌شی (12)
تایبه‌ته به مانگی ڕه‌مه‌زان
(1): خوای گه‌وره‌و میهره‌بان :: هیچ شتێك به خوا ناچێت هه‌ر خۆی گه‌وره‌و به‌خشنده‌و میهره‌بانه و ئاگاداری هه‌موو شتێکه ، ئه‌گه‌ر له خه‌ودا به گه‌وره‌یی خۆی ببیندرێ جێ ی خۆشحاڵیه و مانای ئه‌وه‌یه ئه‌و که‌سه‌ی بینیویه‌تی کاروباری دین و دونیای زۆر باشه ، ئه‌گه‌ر به پێچه‌وانه‌وه ببیندرێ باش نی یه ، نه‌خۆش بیبینێ ئهمرێ چونکه خوا هه‌قه و مردنیش هه‌قه ، بێ ئیمان بیبینێ تۆبه ئه‌کات وئیمانی به خوا ئهبێت ، بیستنی ده‌نگی خوای گه‌وره مانای به‌دی هاتنی ئاسایش و هێمنی و نیازو مه‌به‌سته ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا خوای گه‌وره به‌جۆرێك ببینێ بتوانێ وه‌سفی بکات ئه‌و که‌سه خه‌وه‌که‌ی ڕاست نی یه ، چونکه خوای گه‌وره وێنه‌و سنوری نی یه و به‌هیچ گیان له‌برێك ناچێت .
(2): پێغه‌مبه‌ری مه‌زن محمد (درودی خوای له‌سه‌ر بێت) :: پێغه‌مبه‌ری مه‌زن (د.خ) له فه‌رمووده‌کانی دا ئه‌فه‌رموێ و ئه‌ڵێ {{ ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا
من ببینێ له به خه‌به‌ریش ئه‌م بینێ و شه‌یتان خۆی ناکاته شێوه‌ی من }} هه‌روه‌ها ئه‌ڵێ { ئه‌و که‌سه‌ی بم بینێ هه‌قی بینیوه و ناچێته ناو دۆزه‌خ }
ئه‌توانین بڵێین بینینی پێغه‌مبه‌ری مه‌زن محمد (د.خ) زۆر باشه مانای کردنه‌وه‌ی ده‌رگای خێرو خۆشی ی و کامه‌رانی و سه‌رکه‌وتنه .
(3): بانگ دان :: ئه‌گه‌ر بانگه‌که له مانگی حه‌ج دا بێت مانای حه‌جه ، یان خۆ ئاماده کردنه بۆ جه‌نگ ، یان مانای دزیه‌ك ئه‌کرێت ، ئه‌و که‌سه‌ی
هاوسه‌ری نه‌بێت و بانگ بدات زه‌ماوه‌ند ئه‌کات ، بانگ دان پشت له قیبله و به ڕوی ڕه‌ش باش نی یه ، بانگی ئاسایی ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر میناره‌ی مزگه‌وت
بێت و له کاتی ده‌ست نیشان کراوی خۆی دا بێت زۆر باشه ، ئه‌گه‌ر ئه‌م مه‌رجانه‌ی تیا نه‌بوو باش نی یه .
(4): ئایه‌ته‌کانی قوڕئانی پیرۆز :: ئه‌گه‌ر ئایه‌تی ڕه‌حمه‌ت بێت و ئه‌و که‌سه‌ی ئایه‌ته‌کانی ئه‌خوێند مردوبێت ئه‌و مردوه له ڕه‌حمه‌تی خوای گه‌وره دایه ، ئه‌گه‌ر ئایه‌تی سزا بێت ، خوای گه‌وره ئه‌و مردوه سزا ئه‌دات ، ئه‌گه‌ر ئایه‌ته‌کان ئایه‌تی ئاگادار کردنه‌وه بێت و ئه‌و که‌سه‌ی ئه‌ی خوێند زیندوو بێت، پێش ئه‌وه‌ی کارێکی نا ڕه‌وا بکات خوای گه‌وره ئاگاداری ئه‌کاته‌وه ، ئه‌و که‌سه‌ی ئایه‌تی سزا و ئازار بخوێنێ و بگاته ئایه‌تی ڕه‌حمه‌ت و نه‌یخوێنێته‌وه ئه‌و که‌سه هه‌میشه غه‌م و خه‌فه‌تی به‌رده‌وام ئهبێت ، ئه‌گه‌ر ئایه‌تی مژده بێت ئه‌وه خێرو خۆشی یه .
(5): پارشێو {سحور} :: پارشێوی به‌ڕۆژوو بوو له خه‌ودا مانای فێڵ و پیلانی دوژمنانه ، هه‌روه‌ها تۆبه‌ی ئه‌و که‌سانه‌یه که له ڕێ ی ڕاستی ئایین لایان داوه و یاخی بوونه ، هیدایه‌ته بۆ بێ باوڕان ، ڕزقێکی فره‌وانه .
(6): حه‌ج :: ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا له ده‌ورو به‌ری که‌عبه‌ی پیرۆز بسوڕێته‌وه‌و مه‌ڕاسیمی حه‌ج بکات باری ئایینی زۆر باشه وڕزقی فره‌وانه و که‌سێکی ڕاست گۆیه ، ئه‌گه‌ر قه‌رزار بێت قه‌رزه‌که‌ی ئه‌داته‌وه و ئاسوده ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ کاتی حه‌جه‌و ئه‌ویش له ڕێگه‌یه و به‌ره‌و حه‌ج ئه‌چێت ئه‌گه‌ر نه‌خۆش بێت چاك ئه‌بێته‌وه یان له‌سه‌ر سهفهر بێت ئه‌گاته جێ ی مه‌به‌ست ، بازرگانیش بێت قازانج ئه‌کات ، ئه‌گه‌ر نه‌چوبێته حه‌جیش له داهاتوودا ئه‌چێته حه‌ج ، ئه‌و که‌سه‌ی له ماڵه‌وه بێت و به‌نیازی ڕۆیشتن بۆ حه‌ج بچێته ده‌ره‌وه باش نی یه ئه‌گه‌ر نه‌خۆش بێت ئهمرێ ، بازرگان بێت زه‌ره‌ر ئه‌کات ، له‌سه‌ر سهفهر بێت ناگاته جێ ی مه‌به‌ست .
(7): دۆزه‌خ :: ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ له ناو ئاگری دۆزه‌خ دایه کرده‌وه‌ی ناڕه‌واو ناپه‌سه‌ند ئه‌کات ، ئه‌گه‌ر به‌سه‌لامه‌تی له ئاگره‌که ده‌رچێت مانای ئه‌وه‌یه توشی غه‌م و خه‌فه‌تی دونیا ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ ئاگری لێ نزیك ئه‌بێته‌وه توشی گیرو گرفتی حاکم و کار به‌ده‌ست ئهبێت
هه‌روه‌ها زیانێکی زۆریشی لێ ئه‌که‌وێ ، ئاگر ئاگاداری یه بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی له ڕێی ئیسلام لایان داوه بۆ ئه‌وه‌ی تۆبه بکه‌ن و بگه‌ڕێنه‌وه سه‌ر ڕێی حه‌ق و ڕاسته‌قینه که ڕێی ئیسلامه ، هه‌روه‌ها ئه‌توانین بڵێین ئاگر به مانای هه‌ژاری و زیندان و مل که‌چی وپاره‌ی حه‌رام و دراوسێ ی خراپ و زیناو پیاو کوشتن و نوێژ نه‌کردن دێت .
(8): جه‌ژنی ڕه‌مه‌زان :: مانای خۆشی و شادی و کامه‌رانی یه ، قه‌بووڵ بوونی تۆبه‌کردنه ، ئه‌و که‌سه‌ی له ماڵ و موڵك زه‌ره‌ری کردبێ یان شتێکی لێ وون بوبێت وله‌خه‌ودا ببینێ له‌جه‌ژنه زه‌ره‌ره‌که‌ی بۆ ئهگهڕێتهوه قازانجیش ئه‌کات یان شته وون بوه‌که‌ی بۆ ئهگهڕێتهوه ، هه‌روه‌ها جه‌ژن به مانای زیاده مه‌سره‌فیش دێت .
(9): جه‌ژنی قوربان :: گه‌ڕانه‌وه‌ی خۆشی و کامه‌رانی یه ، رزگار بوونه له تیا چوون ، زیندانی کراو له جه‌ژنا بێت به‌ره‌ڵڵا ئه‌کرێت ، قه‌رزار له خه‌ودا له جه‌ژنا بێت قه‌رزه‌که‌ی ئه‌داته‌وه .
(10): خزمه‌ت کردنی هه‌ژارو پیاو چاکان:: ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا ببینێ خزمه‌تی هه‌ژارو پیاو چاکان ئه‌کات و فه‌رمان و داواکاریان به جێ ئه‌هێنێ ئه‌و که‌سه خوای گه‌وره لێ ی ڕازی یه‌و ده‌رگای خێرو خۆشی بۆ ئه‌کاته‌وه و پاشه ڕۆژێکی باشی له پێشه .
(11):خزم و که‌س و کاری پیغه‌مبه‌ری مه‌زن محمد {د.خ} :: بینینیان له خه‌ودا مانای دایك و زه‌ماوه‌ند و خیرو خۆشی و منداڵه به تایبه‌تیش کچ ،
بینینی عائشه {خوا لی ی ڕازی بێت } مانای ناوبانگ و ده‌سه‌ڵات و پایه به‌رزی و به‌ختی چاكه له‌لای باوك و هاوسه‌ردا ،
بینینی حه‌فصه {خوا لی ی ڕازی بێت } مانای نازو مه‌کر بازی یه ،
بینینی فاطمة ی کچی پێغه‌مبه‌ری مه‌زن محمد {د.خ} مانای له ده‌ست چونی باوك ودایك وهاوسه‌ره ،
بینینی حسن و حسین مانای شه‌ڕ و ئاژاوه‌و شه‌هید بوونه .
تا به‌شی داهاتوو خواتان لهگهڵ .
www.xawnama @ hotmail.com
باوکی ڕهنج
2008-09-22
خه‌ونامه‌ی کوردی
به‌شی (13)
(1): مانگ :: له خه‌ودا پادشایه‌کی داد په‌روه‌ره یان زانایه‌کی گه‌وره‌یه یان پیاوێکی درۆزنه ، ئه‌وکه‌سه‌ی مانگ له ژوورێك دا ببینێ زه‌ماوه‌ند ئه‌کات ،
ئه‌گه‌ر ئافره‌تێك له خه‌ودا ببینێ مانگ که‌وته ناو ماڵه‌که‌ی و پارچه‌یه‌کی لێ کرده‌وه‌و به په‌ڕۆ پێچایه‌وه ئه‌و ئافره‌ته کوڕێکی ئهبێت و کوڕه‌که‌ی ئهمرێ
، ئه‌گه‌ر ئافره‌تێکی بێ ئیمان یان کافر له خه‌ودا باوه‌ش بکات به مانگ ئه‌و ئافره‌ته موسڵمان ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی ببینێ مانگ له‌سه‌ر زه‌وی یه دایکی
ئهمرێ ، ئه‌و که‌سه‌ی ڕووی خۆی له ناو مانگ دا ببینێ ئهمرێ ، ئه‌گه‌ر هاوسه‌ره‌که‌ی دووگیان بێت کوڕیان ئهبێت ، له خه‌ودا مانگ ببێته ڕۆژ مانای
ده‌ست که‌وتی پارهو رزقه له باوك و هاوسه‌ره‌وه دێت ، هه‌روه‌ها مانگ له خه‌ودا به مانای باوك و دایك وخوشك و کوڕو کچ و بازرگانی وئیش و کار
دێت ، وتراوه له‌وانه‌یه پاپۆڕیش بێت چونکه ده‌ریاوان به پێ ی جمو جۆڵی مانگ ده‌ڕوات ، نه‌خۆش له خه‌ودا مانگ ببینێ ئهمرێ ، هه‌ور به‌رده‌می
مانگ بگرێت نه‌خۆشی یه یان له ده‌ست چونی پاره‌یه ، ئه‌و که‌سه‌ی لهگهڵ مانگ بدوێ پایه به‌رزو شکۆمه‌ند ئهبێت ، ئافره‌تی دووگیان له خه‌ودا
مانگ له ئامێز بگرێت کوڕی ئهبێت ، ئه‌گه‌ر ببینێ مانگ لێ ی دووره‌و نایگاتێ بۆ ماوه‌یکی زۆر کوڕی نابێت ، ئه‌و که‌سه‌ی بۆ مانگ یان بۆ ڕۆژ
سوجده به‌رێت تاوانێکی گه‌وره ئه‌کات ، ئه‌و که‌سه‌ی ببینێ مانگ و ڕۆژ سوجده‌ی بۆ ئه‌به‌ن ئه‌و که‌سه باوك و دایکی لی ی ڕازین ، مانگ ببێته دوو
به‌ش یان پادشا یان وه‌زیره‌که‌ی ئهمرێ ، له وانه‌یه بینینی مانگ له خه‌ودا سوێند خواردن بێت وه‌ك خوای گه‌وره له قوڕئانی پیرۆزدا ئه‌فه‌رموێ :
{{ کلا والقمر }} سوڕه‌تی مدثر ئایه‌تی 32 ، هه‌روه‌ها بینینی مانگ له خه‌ودا باشه بۆ ئه‌وانه‌ی نه‌خۆشی چاویان هه‌یه ، چاویان چاك ئه‌بێته‌وه . .......
(2): ڕۆشنایی :: له خه‌ودا هیدایه‌ته ، ئه‌گه‌ر کافر و بێ ئیمان له خه‌ودا ببینێ له تاریکی یه‌وه چوه ڕوناکی خوای گه‌وره ئیسلام و ئیمانی پێ ئه‌به‌خشێ
، ڕوناکی له پاش تاریکی مانای ده‌وڵه‌مه‌ند بوونه له پاش هه‌ژاری هه‌روه‌ها تۆبه کردنه له پاش یاخی بوون ، به مانای قوڕئان و زانست و چاکه‌ش دێت.
(3): خوا حافیزی :: له خه‌ودا بۆ نه‌خۆش مردنه ، به مانای ته‌ڵاق و سهفهر و قازانج و مردنی ئه‌و که‌سه دێت که له ئایین هه‌ڵگه‌ڕاوه‌ته‌وه ، له‌وانه‌شه
خواحافیزی له خه‌ودا چاك بوونه‌وه‌ی نه‌خۆشی بێت ، هه‌روه‌ها ئه‌توانین بڵێین خواحافیزی به مانای خۆشه‌ویستی و گریان و جیابوونه‌وه‌ش دێت .
(4): هه‌نار :: له خه‌ودا ڕزقێکی ئاسانه و بێ ماندوو بوون به‌دی دێت و پاره‌یه‌کی زۆره و به مانای ئافره‌ت و کوڕیش دێت ، ئه‌و که‌سه‌ی نه‌خۆش بێت و
له خه‌ودا تۆکڵی هه‌نار بخوات چاك ئه‌بێته‌وه ، هه‌نار بۆ پادشا و ده‌سه‌ڵات دار شاره ، شکاندنی هه‌نار مانای داگیرکردنی شاره ، تۆکڵه‌که‌شی په‌رژینی شاره
، ده‌نکه‌کانیشی پیاوانی شاره‌که‌ن ، ده‌نکی سپی پاره‌ی بچوکه وه‌ك درهه‌م ده‌نکی سووریش پاره‌ی گه‌وره‌و زۆره وه‌ك دینار، ئه‌گه‌ر هه‌نار له خه‌ودا بهمانای
ئافره‌ت بێت ئه‌و ئافره‌ته زۆر جوان ئهبێت ، هه‌ناری ساغ و نه‌شکاو کچه‌و جارێ شووی نه‌کردوه ، هه‌ناری تورش پاره‌ی حه‌رامه یان غه‌م و خه‌فه‌ته .
(5): له‌دایك بوون :: ئه‌گه‌ر پادشا له خه‌ودا ببینێ هاوسه‌ره‌که‌ی کوڕێکی بوو به‌مه‌رجێك هاوسه‌ره‌که‌ی دووگیان نه‌بێت پادشا سامان و موڵك و پاره‌ی زۆری
ده‌ست دهکهوێ ، ئافره‌تی دووگیان له خه‌ودا ببینێ کوڕی بوه به پێچه‌وانه‌وه کچی ئهبێت ، له خه‌ودا له‌دایك بوونی کوڕ غه‌م و خه‌فه‌ته له دایك بوونی کچیش
خۆشی و کامه‌رانی و ڕزگار بوونه له گیرو گرفت ، نه‌خۆش له خه‌ودا ببینێ له‌دایك بوو ئهمرێ ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر هاوسه‌ره‌که‌ی دوو گیان بوو کوڕیان ئهبێت ،
ئه‌گه‌ر پیاو لهخهودا ببینێ کوڕێکی بوو نه‌خۆش ئه‌که‌وێت یان غه‌م و خه‌فه‌تی نامێنێ ، ئافره‌تی دووگیان لهخهودا پشیله‌ی ببێت منداڵه‌که‌ی گه‌وره بێت دز
ده‌رده‌چیت ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا ببینێ منداڵی ئهبێت ئه‌گه‌ر ده‌ست کورت و هه‌ژار بێت ده‌وڵه‌مه‌ند ئهبێت ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌مه‌ندیش بێت هه‌ژار ئهبێت . . . .
(6): مێش هه‌نگوین ::له خه‌ودا مرۆڤیکی کاسبکار و به به‌ره‌که‌ته و مه‌ترسیشی هه‌یه ، ئه‌و که‌سه‌ی هه‌نگوین ده‌رکات پاره‌ی حه‌ڵاڵی ده‌ست ئه‌که‌وێ ، ئه‌گه‌ر
هه‌موو هه‌نگوینه‌که‌ی بردو به‌شی مێش هه‌نگوینه‌کانی به جێ نه‌هێشت ئه‌و که‌سه زوڵم له خه‌ڵکی ئه‌کات ، مێش هه‌نگوین بۆ سه‌رباز مانای دوژمنه ، ئه‌و
که‌سه‌ی میش هه‌نگوین بکوژێ به‌سه‌ر دوژمن دا زاڵ ئهبێت ، کوشتنی مێش هه‌نگوین بۆ جوتیار باش نی یه ، چونکه سه‌رچاوه‌ی ڕزقی یه‌تی ، هه‌روه‌ها
مێش هه‌نگوین به مانای باج و زاناش دێت ، مێش هه‌نگوین له خه‌ودا به مانای سوپای موسڵمانان دێت ، کوله‌ش به مانای سوپای کافران دێت . . . . . . .
(7): شه‌م شه‌مه کوێره :: لهخهودا به مانای کویر بوون و تاریکی دێت له‌وانه‌شه منداڵی زینا بێت چونکه شه‌م شه‌مه کوێره‌ش وه‌ك ئادهمیزاد له خۆڵ بووه‌و
شیر ده‌ره ، له وانه‌یه بینینی شه‌م شه‌مه کوێره خۆ پارازتن بێت له دزی و هه‌واڵی ناخۆش ، بینینی شه‌م شه‌مه کوێره رزق و به‌ره‌که‌ت که‌م ئه‌کاته‌وه .
(8): مه‌سینه :: تۆبه‌ی یاخی بوانه ، مه‌سینه‌ی زۆر کرده‌وه‌ی چاکه به‌ره‌و ڕێگه‌ی به‌هه‌شت ئه‌ت بات ، هه‌روه‌ها به مانای له‌دایك بوونی کوڕ و خۆشی دێت.
(9): ڕووخان :: ڕووخانی خانو له خه‌ودا مانای مردنی خاوه‌ن خانوه‌که‌یه ، مردنی خاوه‌ن خانو لهخهودا مانای ڕووخانی خانوه‌که‌یه‌تی، ئه‌و که‌سه‌ی له خه‌ودا
ببینێ خانوێك یان بینایه‌کی کۆن ئه‌ڕوخێنێ توشی شه‌ڕو ئاژاوه‌و غه‌م و خه‌فه‌ت ئهبێت ، یان له خه‌ودا ببینێ خانوه‌که یان به‌شێکی خانوه‌که ڕوخایه سه‌ری
له‌و خانوه‌دا یهکێك ئهمرێ یان خاوه‌ن خانوه‌که کاره‌ساتێکی گه‌وره‌ی به‌سه‌ر دێت ، ئافره‌ت له خه‌ودا ببینێ خانوه‌که‌ی ته‌پخ بوه سه‌ری میرده‌که‌ی ئهمرێ .
(10): پیسی ی :: له خه‌ودا پیسی ی له‌سه‌رگیان یان له‌سه‌ر جل وبه‌رگ یان له‌سه‌ر پرچ ببیندرێ غه‌م و خه‌فه‌ته ، جل وبه‌رگی پیس تاوان و گوناهه ، ئه‌و
که‌سه‌ی جل و به‌رگی بشوات و پاکی کاته‌وه تۆبه ئه‌کات ، پاك کردنه‌وه‌ی گوێچکه مانای مژده‌ی هه‌واڵێکی خۆشه ،مردو جل وبه‌رگی پیس بێت باش نی یه .
تا به‌شی داهاتوو خواتان لهگهڵ
له گه‌ڵ ڕێزو سڵاوی ( باوکی ڕهنج ) ...
2008-10-18
خه‌ونامه
به‌شی (14)
(1) : خواردن :: هه‌موو خواردنێکی زه‌رد لهخهودا بۆ ئه‌و که‌سه‌ی بیخوات نه‌خۆشی یه، ته‌نها ئه‌و خواردنه‌نه‌بێت که‌به‌گۆشتی باڵنده‌دروست ده‌کرێت ، خواردنی سپی له‌خواردنی ترش باشتره، خواردنی شایی مژده‌یه و خواردنی پرسه‌ش غه‌م و خه‌فه‌ته، ئه‌و خواردنه‌ی کات و شوێنی تایبه‌تی نه‌بێت ڕزقه ، به ڵام ئه‌گه‌ر شوێن و کاتی هه‌بێت وه‌ك باینجان و کووله‌گه‌ڕزقێکی ده‌ست نیشان کراوه، خواردنی زانا زانست و به‌ره‌که‌ته، خواردنی پۆلیسیش حه‌رامه، خواردنی هه‌ژار تۆبه‌یه، ئه‌و خواردنه‌ی به‌گۆشت دروست کرابێت بۆ هه‌ژار ده‌وڵه‌مه‌ند بوونه، خواردنی بێ گۆشتیش خوا په‌رستنه، خواردنی تاڵ و ترش گۆڕینی هاوسه‌رو کار و پیشه‌یه، خواردنی ترش ئه‌گه‌ر نه‌خورێت نه‌خۆشی یه‌ئه‌گه‌ر بخورێت و سوپاس و ستایشی خوای گه‌وره‌بکرێت ڕزگار بوونه‌له‌غه‌م و خه‌فه‌ت ، ئه‌و که‌سه‌ی لهناو قابی زێڕ یان زیو خواردن‌بێت که‌به‌گۆشتی باڵنده‌دروست ده‌کرێت ، خواردنی سپی له‌خواردنی ترش باشتره، خواردنی شایی مژده‌یه و خواردنی پرسه‌ش غه‌م و خه‌فه‌ته، ئه‌و خواردنه‌ی کات و شوێنی تایبه‌تی نه‌بێت ڕزقه ، به ڵام ئه‌گه‌ر شوێن و کاتی هه‌بێت وه‌ك باینجان و کووله‌گه‌ڕزقێکی ده‌ست نیشان کراوه، خواردنی زانا زانست و به‌ره‌که‌ته، خواردنی پۆلیسیش حه‌رامه، خواردنی هه‌ژار تۆبه‌یه، ئه‌و خواردنه‌ی به‌گۆشت دروست کرابێت بۆ هه‌ژار ده‌وڵه‌مه‌ند بوونه، خواردنی بێ گۆشتیش خوا په‌رستنه، خواردنی تاڵ و ترش گۆڕینی هاوسه‌رو کار و پیشه‌یه، خواردنی ترش ئه‌گه‌ر نه‌خورێت نه‌خۆشی یه‌ئه‌گه‌ر بخورێت و سوپاس و ستایشی خوای گه‌وره‌بکرێت ڕزگار بوونه‌له‌غه‌م و خه‌فه‌ت ، ئه‌و که‌سه‌ی لهناو قابی زێڕ یان زیو خواردن ، به ڵام ئه‌گه‌ر شوێن و کاتی هه‌بێت وه‌ك باینجان و کووله‌گه‌ڕزقێکی ده‌ست نیشان کراوه، خواردنی زانا زانست و به‌ره‌که‌ته، خواردنی پۆلیسیش حه‌رامه، خواردنی هه‌ژار تۆبه‌یه، ئه‌و خواردنه‌ی به‌گۆشت دروست کرابێت بۆ هه‌ژار ده‌وڵه‌مه‌ند بوونه، خواردنی بێ گۆشتیش خوا په‌رستنه، خواردنی تاڵ و ترش گۆڕینی هاوسه‌رو کار و پیشه‌یه، خواردنی ترش ئه‌گه‌ر نه‌خورێت نه‌خۆشی یه‌ئه‌گه‌ر بخورێت و سوپاس و ستایشی خوای گه‌وره‌بکرێت ڕزگار بوونه‌له‌غه‌م و خه‌فه‌ت ، ئه‌و که‌سه‌ی لهناو قابی زێڕ یان زیو خواردن‌گۆشت دروست کرابێت بۆ هه‌ژار ده‌وڵه‌مه‌ند بوونه، خواردنی بێ گۆشتیش خوا په‌رستنه، خواردنی تاڵ و ترش گۆڕینی هاوسه‌رو کار و پیشه‌یه، خواردنی ترش ئه‌گه‌ر نه‌خورێت نه‌خۆشی یه‌ئه‌گه‌ر بخورێت و سوپاس و ستایشی خوای گه‌وره‌بکرێت ڕزگار بوونه‌له‌غه‌م و خه‌فه‌ت ، ئه‌و که‌سه‌ی لهناو قابی زێڕ یان زیو خواردن
بخوات ئه‌گه‌ر قه‌رزاربێت قه‌رزه‌که‌ی زیاد ئه‌کات ، خواردن لهگهڵ خه‌ڵكی خۆشی یه، ئه‌و خواردنه‌ی قوت ئهدرێت و
لهخهودا بجوێت مانای که‌م ته‌رخه‌می و ته‌مه‌ڵی یه‌له‌کارکردن و قازانج دا ، ئه‌و خواردنه‌ی بجوێت و لهخهودا قوت
بدرێت مانای ئایین و نزیك بوونه‌وه‌ی کۆتایی ته‌مه‌نه، ئه‌و که‌سه‌ی به‌ده‌ستی ڕاست خواردن بخوات ، ڕێگه‌ی سوونه‌و شه‌ریعه‌ت په‌یڕه‌و ئه‌کات ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا به‌ده‌ستی چه‌پ خواردن بخوات ڕیز له‌دوژمن ئهگرێت و هاوڕێکانی
پشت گوێ ئه‌خات ، ئه‌و که‌سه‌ی به‌ده‌ستی خه‌ڵکی خواردن بخوات ، به‌یارمه‌تی خه‌ڵکی ڕزق و پاره‌ی ده‌ست دهکهوێ
یان نه‌خۆش ئه‌که‌وێت وناتوانێ به‌ده‌ستی خۆی خواردن بخوات ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا خواردنی خهراب بخوات ڕێزی
لێ ناگیرێ ، داوه‌ت کردن بۆ خواردن مانای هه‌سانه‌وه‌یه، ئه‌و که‌سه‌ی داوه‌ت بکرێت بۆ خواردنی ئێواره‌فێڵ له یهکێك
ئه‌کات ، ئه‌و که‌سه‌ی گۆشتی خۆی بخوات پاره‌ی کۆکراوه‌ی خۆی ئهخوات ، ئه‌گه‌ر گۆشتی کاڵی یه‌کێکی تر بخوات ئه‌و که‌سه‌هه‌ڵ ئه‌خه‌ڵتێنێ یان یه‌کێکی تر، ئه‌گه‌ر گۆشته‌که‌کوڵاو بێت یان برژاو پاره‌ی خه‌ڵکی ئهخوات .
(2) :سه‌رما :: لهخهودا ده‌ست کورتی وهه‌ژاری یه، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا له‌به‌ر سێبه ردا بێت و له‌سه‌رما بچێته‌به‌ر هه‌تاو ، له‌هه‌ژاری یه‌وه‌ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌بێت ، ئه‌و که‌سه‌ی له‌به‌ر هه‌تاو بچێته سێبه‌رله‌غه‌م و خه‌فه‌ت رزگاری ئهبێت ، سێبه‌رله‌غه‌م و خه‌فه‌ت رزگاری ئهبێت ،
له‌وه‌رزی هاوین دا خه‌و بینین به‌سه‌رما رزق و پاره‌یه‌ئه‌و که‌سه‌ی سه‌رمای بێت و بای بۆ بێت زیاتر ده‌ست کورت و هه‌ژار ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی به‌ئاگر خۆی گه‌رم کاته‌وه‌کاروباری ده‌سه‌ڵات دار به‌ڕیوه‌ئه‌بات ، خۆ گه‌رم کردنه‌وه‌به‌‌ئه‌بات ، خۆ گه‌رم کردنه‌وه‌به
ئاگری خه‌ڵوز مانای خواردنی پاره‌ی هه‌تیوه، خۆ گه‌رم کردنه‌وه‌به‌دوکه‌ڵ مانای گیرو گرفته، سه‌رمای زۆرلهزستان
هیچ مانای نی یه، ئه‌گه‌ر له‌زستان دا نه‌بێت مانای سهفهر نه‌کردنه.
(3) : کاڵهك :: لهخهودا که‌سێکی غه‌مباره، ئه‌و که‌سه‌ی بیبینێ تووشی غه‌م و خه‌فه‌ت ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی کاڵهك بخوات له‌زیندان ده‌رده‌چێت ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا ده‌ست بۆ ئاسمان به‌رز کاته‌وه‌و کاڵه‌گێك وه‌رگرێت ،داوای پاره‌و‌و که‌سه‌ی کاڵهك بخوات له‌زیندان ده‌رده‌چێت ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا ده‌ست بۆ ئاسمان به‌رز کاته‌وه‌و کاڵه‌گێك وه‌رگرێت ،داوای پارهو
ماڵ و موڵك ئه‌کات و خیرا ده‌ستی دهکهوێ ، کاڵهك لهخهودا باشه‌بۆ دڵداری و خۆشه‌ویستی ، هه‌روه‌ها کاڵهك به‌مانای‌ها کاڵهك بهمانای
بێ کاری و ده‌ست به‌تاڵیش دێت ، ئه‌گه‌ر کاڵهك فڕێ بدرێته‌ماڵێك چه‌ند کاڵهك بێت له‌و ماڵه‌ئه‌وه‌نده‌که‌سه‌ئه‌مرێ ، سه‌ئهمرێ ،
کاڵهك نه‌خۆشی یه، کاڵه‌گی سه‌وزی پێ نه‌گه‌یشتوو کوڕه‌یان هاوسه‌ر ، کاڵه‌گی زه‌رد ئافره‌ته‌یان پیاوێکی باشه.
(4) : پرد :: لهخهودا ڕێگه‌ی ڕاست و ڕۆشنی ئایینه ، یان زانست و نوێژ و ڕۆژووه، پرد لهخهودا ئه‌و کرده‌وانه‌یه که‌مرۆڤ به‌ره‌و ڕێگه‌ی ڕاست ئه‌بات وله‌ئازاری کاروباری دونیا ڕزگاری ئه‌کات ، بهمانای پاسه‌وان و دهرگا وان و
دایك وکوڕو هاوسه‌ر وپاره‌ش دێت ، پردی دروست کراو له‌به‌رد که‌سێکی ده‌سه‌ڵات داره، ئه‌گه‌ر پرده‌که‌زۆر بچوك بێت پاسه‌وان و ده‌رگاوانه، ئه‌گه‌ر پردێکی دروست کراو له‌به‌رد لهخهودا بگۆڕدرێ و ببێته‌بردێکی دروست کراو له‌‌زۆر بچوك بێت پاسه‌وان و ده‌رگاوانه، ئه‌گه‌ر پردێکی دروست کراو له‌به‌رد لهخهودا بگۆڕدرێ و ببێته‌بردێکی دروست کراو له‌‌بردێکی دروست کراو له
قوڕ و خۆڵ ئه‌و که‌سه‌ی خه‌وه‌که‌ی بینیوه‌باری ژیانی تێك ئه‌چێت ، ئه‌گه‌ر به‌پێجه‌وانه‌وه‌پردێکی دروست کراو لهقوڕ
لهخهودا ببێته‌پردێکی دروست کراو له‌به‌رد یان چیمه‌نتۆو ئاسن باری ژیانی زۆر باش ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی له‌خه‌ودا‌سه‌ی لهخهودا
ببێته‌پرد پایه‌به‌رز وشکۆمه‌ند ئهبێت وخه‌ڵکی پێویستی پێ ئهبێت .
(5) : مۆرانه:: لهخهودا کێشه‌ی زانسته، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا کیسه‌که‌ی یان گۆچانه‌که‌ی مۆرانه‌ی لێدات ئهمرێ .
(6) : زێڕ :: بینینی زێڕ لهخهودا باش نی یه‌و ئه‌ڵێن غه‌م و خه‌فه‌ته، ئه‌و که‌سه‌ی ههندێ زێڕ به‌خۆوه‌بکات هه‌ندێ‌بکات ههندێ
که‌س خزمایه‌تی لهگهڵ دا ئه‌که‌ن و شایه‌سته‌ی ئه‌و خزمایه‌تی یه‌نین ، ئه‌و که‌سه‌ی پارچه‌یه‌ك زێڕ وه‌ربگرێت ئه‌وه‌نده‌ی‌ربگرێت ئهوهندهی
ئه‌و زێڕه‌غه‌م و خه‌فه‌تی بۆ دێت ، ئه‌گه‌ر زێڕه‌که‌زۆر بێت ئه‌و که‌سه‌پایه‌به‌رز ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا ببینێ
ماڵه‌که‌ی له‌زێڕ دروست کراوه‌ئه‌و که‌سه‌ئه‌سوتێ ، زێڕ تواندنه‌وه‌شه‌ڕ وئاژاوه‌یه، ئه‌و که‌سه‌ی هه‌ردوو ده‌ستی ببێته‌‌ستی ببێته
زێڕ هه‌ردوو ده‌ستی ئیفلیج ئهبێت ، ئه‌و که‌سه‌ی چاوی زێڕ بێت کوێر ئهبێت ، جاری وا ش هه‌یه‌زێڕ بهمانای خۆشی
و شادی و رزق و کرده‌وه‌ی چاك دێت ، زیو ببێته‌زێڕ زۆر باشه، زێڕ و زیو نی یه‌ت پاکی یه.
(7) : سهفهر :: لهخهودا ڕه‌وشتی خه‌ڵکی ده‌رئه‌بڕێ ، سهفهر مانای گۆڕینی باری ژیانه، هه‌ژار لهخهودا سهفهر بکات ده‌وڵه‌مه‌ند ئهبێت ، گه‌ڕانه‌وه‌ش له‌سه‌فه‌ر تۆبه‌یه‌یان به‌دی هاتنی نیاز و مه‌به‌سته، ئه‌و که‌سه‌ی بچێته‌خانوێکی نه‌ناسراو‌ودا سهفهر بکات ده‌وڵه‌مه‌ند ئهبێت ، گه‌ڕانه‌وه‌ش له‌سه‌فه‌ر تۆبه‌یه‌یان به‌دی هاتنی نیاز و مه‌به‌سته، ئه‌و که‌سه‌ی بچێته‌خانوێکی نهناسراو
سهفهر ئه‌کات ، نه‌خۆش سهفهر کات بۆ جێ یه‌کی دوور یان بچێته‌خانوێکی نهناسراو ئهمرێ .
(8) : کفن :: بینین و کڕینی کفن لهخهودا مانای پاك و خاوێنی و ڕه‌فتار و هه‌ڵس و که‌وته، بۆ ئه‌و که‌سه‌ی هاوسه‌ری نه‌بێت خوازبینی و زه‌ماوه‌نده، ئه‌و که‌سه‌ی کفن له‌به‌ر کات زینا ئه‌کات ، ئه‌و که‌سه‌ی کفنه‌که‌ی سه‌رو قاچی دانه‌پۆشێت‌سه‌ی هاوسه‌ری نه‌بێت خوازبینی و زه‌ماوه‌نده، ئه‌و که‌سه‌ی کفن له‌به‌ر کات زینا ئه‌کات ، ئه‌و که‌سه‌ی کفنه‌که‌ی سه‌رو قاچی دانه‌پۆشێت‌ی کفنه‌که‌ی سه‌رو قاچی دانهپۆشێت
فسادی هه‌یه‌له‌ئایین ، مردو هه‌رچه‌ند کفنه‌که‌ی که‌م بێت له‌تۆب کردن نزیکه.
(9) :شه‌کر :: لهخهودا خۆشی و شادی وچاك بوونه‌وه‌ی نه‌خۆش و نه‌مانی غه‌م و خه‌فه‌ت و به‌دی هاتنی نیازو مه‌به‌سته،
بهمانای ئافره‌تیش بێت ئافره‌تێکی جوان و زیره‌که، ئه‌گه‌ر بهمانای کوڕیش بێت کوڕێکی زاناو لێ هاتو و هونه‌رمه‌نده،
ئه‌گه‌ر پاره‌ش بێت پاره‌یه‌کی حه‌ڵاڵه، شه‌کر فرۆشتن باش نی یه‌و شه‌کری زۆر شه‌ڕ و ئاژاوه‌یه.
(10) : به‌دیل گرتنی ئادهمیزاد :: لهخهودا مانای خێرو خۆشی و رزقه، یان میز ڕاگرتن و ئاشکرا بوونی نهێنی یه،
ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا به‌دیل بگیرێت ئه‌گه‌ر شتێکی وون کردبێت له‌وه‌چاکتری ده‌ست دهکهوێ ، ئه‌و که‌سه‌ی لهخهودا سه‌ی لهخهودا
به‌دیل بگیرێت و هیچی پێ نه‌کرێت و ده‌سه‌ڵاتی نه‌بێت تووشی غه‌م و خه‌فه‌ت ئهبێت .
تا به‌شی داهاتوو به‌خواتان ئه‌سپێرم خواتان لهگهڵ .
لهگهڵ ڕێزو سڵاوی (( باوکی ڕهنج))
www.xawnama@hotmail.com
2008-11-01
خه و نامه
به شی (15)
(1) : بالنده :: له خه ودا سه ربه رزی و شکومه ندی و جوانی یه ، بو بازرگانیش قازانجه ، ئه گه ر له خه ودا بالنده نه ناسریت ئه و بالنده یه به مانای
پادشای روح کیشان دیت ، ئه گه ر مالیک نه خوشی تیا بیت بالنده یه ک بیته ئه و ماله و کرمیک یان کاغه زیک له و ماله هه لگریت و بفریته ئاسمان
نه خوشه که ئه مری ، ئه و که سه ی بالنده بکه ویته سه ری سه فه ر ئه کات ، بالنده له سه ر سه ر یان شانی یه کیک دا بنیشیته وه ئه وکه سه کاری
ده ست ده که ویت ، ئه گه ر بالنده که سبی بوو کاریکی تایبه تی یه ئه گه ر ره نگاو ره نگیش بوو کاری جوراو جوره ، ئه و که سه ی هاوسه ره که ی
دووگیان بیت و بالنده ی نیره بیته سه رشانی یان له سه ر سه ری بنیشیته وه کوریان ئه بیت ، ئه گه ر می ینه ش بیت کچیان ئه بیت، بالنده ی گه وره
مانای پادشا وحوکم به ده ست و زاناو ده وله مه نده ، بالنده ی ئاو له بالنده کانی تر باشتره ، بالنده ی ده نگ خوش گورانی وئاهه نگه ، چوله گه و بولبل
مندالی بچووکن ، گوشتی بالنده بو ئه و که سه ی بیخوات زور باشه چونکه پاره یه ، فرینی بالنده له ئاسمان به مانای مه لائکه ت دیت ، بالنده یه ک
له ئاسمانه وه بیته ناو ده ستی یه کیک ئه و که سه مژده یه کی بو دیت ، بالنده ی نه ناسراو له وانه یه ئاموژگاری بیت یان ئاگادار کردنه وه ، بالنده ی
جوان کارو باری ریک و پیک و رزق و خیر و خوشی یه ، بالنده ی ناشرین غه م و خه فه ته ، هه روه ها ووتراوه بالنده ی نه ناسراو رزقه بالنده ی
سپی چاکه یه بالنده ی ره نگاو ر ه نگیش کاری هه مه جوره .
(2) : گورانی :: له خه ودا قسه ی هیچ و پوچ و کاره ساته ، ده نگی خوش بازرگانیه تی یه و قازانجی به دواوه یه ، گورانی له خه ودا به مانای شه رو
ئاژاوه وناکوکی دیت ، گورانی ووتن به هونراوه یه کی جوان و ده نگیکی خوش خیرو خوشی یه ، گورانی ناخوش ده ست به تالی یه، گورانی
ووتن له کاتی به ریوه رویشتن زور باشه ، گورانی ووتن له حه مام قسه ی به پیج وپه نایه ، گورانی ووتن له بازار زه ره رو زیانه هه روه ها
به مانای شه ر و ئاژاوه ش دیت .
(3) : سیبه ر:: له خه ودا هه سانه وه وقازانج و خوشی یه ، له زستانیش غه م و خه فه ت و گیروگرفته ، ئه و که سه ی له خه ودا له به ر خوردا بیت و
گه رمای بیت و بچیته به ر سیبه ر له غه م و خه فه ت رزگاری ئه بیت و رزقیکی حه لالی ده ست ئه که وی ، سیبه ری ئافره ت میرده که یه تی ،
ئافره تی بی هاوسه ر بچیته به ر سیبه ر شوو به پیاویکی ده وله مه ند ئه کات ، یه کیک له خه ودا له به ر سیبه ر بیت و سه رمای بیت و بچیته
به ر خور ده وله مه ند ئه بیت چونکه سه رما هه ژاری و ده ست کورتی یه .
(4) : زمان :: له خه ودا به ریوه به ری کارو باری خاوه نه که یه تی ، زمان په یوه ندی به هه له کردنه وه هه یه ، زمان له خه ودا دریژبیت یان پان
مانای هیزو تواناو زال بوونی ئه وکه سه یه به سه ر دوژمنانی دا یان دانایی و زیره کی ئه و که سه له گفتوگوو ئاخاوتن دا ده رده بری ، ئه و که سه ی
له خه ودا زمانی بگیریت کاروباری دوا ده خریت و ده ست کورت وهه ژار ده بیت ، مووی ره ش له زمان ده رچیت مانای ئه وه یه ئه و که سه
به زووترین کات توشی شه رو ئاژاوه ئه بیت ئه گه ر موی سپی له زمانی ده رچیت شه ره که بو ماوه یه ک دوا ده خریت ، پادشا له خه ودا ببینی زمانی
براوه ته وه نزیکترین وه زیری یان وه ر گیری واتا ته رجومانه که ی ئه مری ، ئه و که سه ی له خه ودا ببینی زمانی ژنه که ی براوه ته وه ئه و
ژنه ره وشت پاک و به شه ره فه ، ئه و که سه ی زمانی له ناو ده می دا بچه سپیت جی ی متمانه و باوه ره ، ئه و که سه ی زمانی خوی بخوات
له لیدوانیک په شیمان ئه بیته وه یان که سیکی بی ده نگه ، ئه و که سه ی له خه ودا زمانی ره ش بیت که س و کاری توشی گیروگرفت ئه کات یان
که سیکی دروزنه ، ئه و که سه ی زمانی ببیته دوو به ش درویه کی گه وره ئه کات ، ئه وکه سه ی له خه ودا ببینی زمانی زوری هه یه مندالی زوری
ئه بیت ، خه لکی له خه ودا به زمان زمانی یه کیک بلیسنه وه سوود له زانیاری ئه وکه سه وه رده گرن ، هه روه ها زمان له خه ودا به مانای ده سه لات
و پاره ی کوکراوه وزانست و پولیسیش دیت ، برینی زمان مانای مردنی خوشه ویسترین که سه له وانه شه ته لاق بیت ،هه روه ها زمان به ماناي
راستگویش دیت وه ک خوای گه وره له قورئانی پیروزدا ئه فه رموی {{ واجعل لي لسان صدقٍ في الاخرين }} سوره تى الشعراء ئايه تى ژماره (84) .
(5) : بالا :: ئه و که سه ی له خه ودا ببینی بالای دریژ بووه ته مه نی دریژ ئه بیت و پاره و زانستی زیاد ئه کات ، ئه گه ربازرگانیش بیت قازانجیکی
باش ئه کات ، کورت بوونه وه ی بالاش مانای کورت بوونه وه ی ته مه نه چونکه له زه وی نزیک ئه بیته وه ، کورته بالا له خه ودا بالای دریژ بیت
فیتنه و ئاژاوه یه .
(6) : مار و دوپشک پیوه دان :: له خه ودا مار یان دوپشک یان هه ر چی زینده واریکی تر به یه کیکه وه بدات مانای ئاگاداری یه بو ئه و که سه
که له وانه یه هه له یه کی گه وره بکات .
(7) : شانه :: له خه ودا که سیکی سوود به خشه و به لگه ی خیرو خوشی یه بو ئه و که سانه ی که ئه یانه ویت شه ریکایه تی له گه ل که سانی تردا
بکه ن ، قژ شانه کردن زه کاتی پاره یه ، هه روه ها شانه به مانای دادپه روه رو دکتورو وتار بیژ و ئاموژگاری که ر دیت ، ووتراوه داهینانی قژ به
شانه خیرو خوشی و ته مه ن دریژی و پاره وسه رکه وتنه به سه ردوژمنان .
(8) : که ربوون :: له خه ودا که م و کوری یه له ئایین دا چونکه خوای گه وره ده رباره ی کافره کان له قورئانی پیروزدا ئه فه رموی {{ صُمً
بُكمً عميً }} سوره تی البقره ئایه تی ژماره (18) و ئایه تی ژماره (171) .
(9) : ته لاق :: له خه ودا بو ئه و که سه ی هاوسه ری هه بیت ژیانی باطل و ناره وایه ، بو ئه و که سه ی هاوسه ری نه بیت گورینی باری ژیانه ،
بو نه خوش مردنه ، ئه و که سه ی له خه ودا هاوسه ره که ی ته لاق بدات ده وله مه ند ئه بیت ئه و که سه ی یه ک جار سویندی ته لاق بخوات و
ده رفه تی گه رانه وه ی هه بیت له ئیش و کاری ئیستای دوورئه که ویته وه ، ئه و که سه ی هاوسه ره که ی ته لاق بدات له پله و پایه ی ئیستای
دوور ئه خریته وه ، هه روه ها له خه ودا ژن ته لاق بدریت ئه مری .
(10): نامه :: له خه ودا نامه وه رگتن و نامه ناردن پله و پایه ی به رزو شکومه ندی ده رده بری ، ئه گه ر نامه که رینمای وئاموژگاری بیت وه ک
بلی ی له نامه که دا نوسرابیت ئه م کاره بکه یت باشه و ئه م کاره نه که یت باشه ئه وه مانای به دی هاتنی نیازو مه به سته ، ئه و که سه ی
نامه ی بو بیت و مژده ی تیا بیت پاره ی ده ست ده که وی یان ژن دینی یان کوریان ئه بیت ، ئه و که سه ی له نامه هه لگره که بدات یان لی ی
توره بیت مانای ئه وه یه ئه وکه سه له ئایین هه لگه راوه ته وه یان ئه کوژری ، به کورتی نامه چی تیا نوسرابیت رووئه دات
Barêwebarî Saît :
|| FloRisT_BoY ||
2245